Europejski Zielony Ład

 

Dzisiejszy komunikat Komisji Europejskiej w sprawie kompleksowego Europejskiego Zielonego Ładu wyraźnie uznaje wyzwania środowiskowe, przed którymi stoi świat jako jedno z najważniejszych zadań, z którymi będzie musiała mierzyć się Unia Europejska. Plan przedstawia nowe nadzieje w kwestiach takich jak przeciwdziałanie wylesianiu i osiąganie neutralności klimatycznej. Niemniej jednak, proponowana strategia nie odpowiada jeszcze w pełni zaleceniom naukowym dotyczącym pilnych i daleko idących zmian transformacyjnych, pozostając rozczarowująco nieprecyzyjna w odniesieniu do kluczowych kwestii, takich jak zwiększenie celu klimatycznego na rok 2030 i treści przyszłej strategii na rzecz różnorodności biologicznej. 

Ogłoszenie priorytetów von der Leyen w lipcu wzbudziło nadzieję, że – wreszcie – stanowisko nauki, oczekiwania opinii publicznej i wola polityczna stały się zbieżne, a przywódcy europejscy podchodzą poważnie do wykorzystania tej szansy. Jak tłumaczy Ester Asin, dyrektor ds. Biura Polityki Europejskiej w WWF: Komisja zaproponowała kompleksowy pakiet dotyczący Europejskiego Zielonego Ładu, który pokazuje, że określiła właściwe obszary działania – od różnorodności biologicznej i odtworzenia przyrody po zmianę klimatu i powstrzymanie wylesiania. Potrzeba pilności nie została jednak wyrażona przez Ursulę von der Leyen, a ograniczone ambicje w zakresie klimatu i brak szczegółów dotyczących rozwiązania problemu utraty różnorodności biologicznej jest rozczarowujący. Parlament Europejski i rządy UE muszą teraz ukierunkować Komisję na większe ambicje i dopilnować, aby wykorzystała pierwsze 100 dni na przełożenie wielu dobrych intencji na konkretne działania mające na celu doprowadzenie do głębokich, a nie fragmentarycznych zmian systemowych.

Europejski Zielony Ład to dobry krok w kierunku sprzężenia rozwoju gospodarczego z polityką klimatyczną i ochrony przyrody. Co istotne, znajdują się w nim propozycje, takie jak działania na rzecz sprawiedliwej transformacji czy podatek graniczny, które odpowiadają na oczekiwania społeczeństwa i biznesu. Przed Polską stoi teraz duże, ale na miarę naszych możliwości wyzwanie, by zintegrować polityki krajowe z propozycjami Komisji Europejskiej – powiedział Tobiasz Adamczewski, Dyrektor Działu Ochrony Przyrody w Fundacji WWF Polska.

Komunikat zawiera wiele mocnych elementów, w szczególności dotyczących neutralności klimatycznej, wylesiania czy odtwarzania przyrody.

Z niecierpliwością czekamy na zapisanie celu neutralności klimatycznej w prawie UE i mamy nadzieję, że wszystkie państwa członkowskie poprą ten cel jeszcze w tym tygodniu. Zachęcające jest również położenie większego nacisku na stosowanie rozwiązań opartych na przyrodzie, uznając silne powiązania między zmianą klimatu a utratą zasobów i procesów naturalnych – powiedziała Imke Luebekke, dyrektor ds. klimatu w Biurze Polityki Europejskiej WWF. W komunikacie brakuje jednak realistycznego harmonogramu zwiększenia celu klimatycznego na 2030 r. na długo przed międzynarodowymi negocjacjami klimatycznymi w Glasgow w listopadzie 2020 r., co jest krytycznym momentem podsumowania i zwiększenia ambicji w skali światowej. Podjęcie decyzji z pustymi rękoma poważnie osłabiłoby przywództwo UE w dziedzinie klimatu i byłoby fatalnym sygnałem dla reszty świata.

Europa musi pilnie zająć się kwestią postępujących strat w przyrodzie, które również pogłębiają kryzys klimatyczny. Komisja ogłosiła strategię na rzecz różnorodności biologicznej na rok 2030, ale nie zawarła wskazówek dotyczących prawnie wiążących celów, które należy wyznaczyć w zakresie ochrony i odbudowy przyrody. Z zadowoleniem przyjmujemy proponowane skupienie się na odtworzeniu naturalnych ekosystemów w Europie, ale powinno ono wykraczać poza lasy – powiedział Andreas Baumüller, dyrektor ds. zasobów naturalnych w Biurze Polityki Europejskiej WWF. Jeśli chodzi o wylesianie poza Europą, kluczowe znaczenie ma zobowiązanie do zbadania możliwości wprowadzenia unijnego prawa wspierającego łańcuchy dostaw wolne od wylesiania, ponieważ może ono w znacznym stopniu ograniczyć wpływ konsumpcji europejskiej na wrażliwe ekosystemy, takie jak las amazoński czy lasy deszczowe w Azji Południowo-Wschodniej.

Jeżeli Komisja Europejska poważnie podchodzi do celów powstrzymania utraty różnorodności biologicznej, musi przede wszystkim uznać ramową dyrektywę wodną za odpowiednią do tego celu, która zajmuje się problemem zanieczyszczenia wody, ogranicza utratę różnorodności biologicznej wód słodkich i poprawia odporność na skutki zmiany klimatu. Trwająca ocena sprawności jest prawdziwym sprawdzianem dla Europejskiego Zielonego Ładu i dla obietnicy Komisji, by pociągnąć państwa członkowskie do odpowiedzialności.

W związku z niedawnymi wyraźnymi sygnałami dotyczącymi zrównoważonego finansowania, w tym decyzją EBI o zaprzestaniu finansowania paliw kopalnych od 2021 r., proponowany plan inwestycyjny na rzecz zrównoważonej Europy w wysokości 1 biliona euro wydaje się być jedynie przepakowaniem istniejących inicjatyw bez podejmowania jakichkolwiek zobowiązań dotyczących dodatkowych pieniędzy. Ta próba sprzedaży starego wina w nowych butelkach nie ma żadnej wartości dodanej i jest głęboko myląca – powiedział Sébastien Godinot, ekonomista w Biurze Polityki Europejskiej WWF.

 Główne elementy Europejskiego Zielonego Ładu:

Wprowadzenie neutralności klimatycznej do 2050 r. i zwiększenie naszych ambicji klimatycznych do 2030 r.:

● Z zadowoleniem przyjmujemy fakt, że "prawo klimatyczne" włączy cel neutralności klimatycznej do prawa UE. Aby osiągnąć sukces, ze względu na historyczna odpowiedzialność, wzywamy jednak UE do osiągnięcia neutralności klimatycznej (emisje netto na poziomie zerowym) do 2040 r. oraz do uwzględnienia w prawie zwiększonego celu redukcji emisji do 2030 r. (zob. poniżej).

W tym kontekście propozycje dotyczące planu zwiększenia celu UE w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych do 2030 są niewystarczające w obecnym projekcie komunikatu. Propozycje przedstawienia do czerwca 2020 planu (50/55%) nie odzwierciedlają pilnej potrzeby działań. WWF wzywa do osiągnięcia celu ograniczenia emisji gazów cieplarnianych o 65% do 2030, który powinien zostać włączony do "prawa klimatycznego" najpóźniej do marca 2020. Dzięki przedstawieniu wymiernych rezultatów swoich działań na rzecz klimatu UE mogłaby realnie przygotować się do wrześniowego szczytu UE-Chiny, a co za tym idzie nałożyć międzynarodową presję przed COP26, które odbędzie się w listopadzie 2020 w Glasgow. Jest to szczególnie istotne, gdyż do końca 2020 roku musi odbyć się rewizja krajowych wkładów (NDC).

Promowanie rozwiązań opartych na przyrodzie przy jednoczesnej ochronie i odtwarzaniu ekosystemów i różnorodności biologicznej:

WWF z zadowoleniem przyjmuje promowanie rozwiązań opartych na przyrodzie i oczekujemy, że Komisja podtrzyma swoje zobowiązanie do dokonania przeglądu całego istniejącego prawodawstwa dotyczącego rolnictwa i lasów, aby zapewnić jego zgodność z odnowionymi ambicjami w zakresie klimatu i różnorodności biologicznej.

● Należy rozszerzyć zakres planu odtwarzania lasów w Europie, tak aby obejmował on również inne ekosystemy, takie jak torfowiska, bogate w różnorodność biologiczną użytki zielone, strefy przybrzeżne i obszary morskie. Znajdują się one również w złym stanie środowiska i mogą zapewnić znaczące składowanie dwutlenku węgla i inne usługi ekosystemowe. WWF wzywa zatem do przedstawienia w ramach Europejskiego Zielonego Ładu "prawnie wiążącej inicjatywy na rzecz odtworzenia środowiska naturalnego w Europie", opartej na prawnie wiążącym celu, który określa konkretną liczbę hektarów/km2 na lądzie i na morzu, które mają zostać odtworzone w Europie. Przyczyniłoby się to do podwojenia obszarów pochłaniających dwutlenek węgla na terenie Unii Europejskiej do 2030 r. i zwiększyłoby odporność na skutki zmian klimatu.

●  Europejski Zielony Ład od samego początku musi określać, że konkretne środki Komisji mające na celu zaradzenie głównym czynnikom powodującym utratę różnorodności biologicznej, będą opierać się na odejściu od dobrowolnych zobowiązań. Zamiast tego, Europejski Zielony Ład powinien wyznaczać prawnie wiążące cele dla UE i jej państw członkowskich. UE od kilku dziesięcioleci posiada cele w zakresie różnorodności biologicznej, ale konsekwentnie ich nie realizuje z powodu małej uwagi politycznej i niskiego priorytetu, jakim jest powstrzymanie utraty różnorodności biologicznej, a także braku odpowiedzialności i spójności polityki.

Z zadowoleniem przyjmujemy zobowiązanie do przygotowania środków regulacyjnych w celu wspierania łańcuchów wartości niepowodujących wylesiania (oprócz środków nieregulacyjnych). Wzywamy jednak do rozszerzenia zakresu działań poza wylesianie na inne ekosystemy i prawa człowieka. Nadchodzące środki regulacyjne muszą gwarantować, że wszystkie przedsiębiorstwa wezmą na siebie odpowiedzialność. Prawodawstwo powinno gwarantować, że produkty na rynku UE nie będą przyczyniały się do wylesiania, przekształcania lub degradacji naturalnych ekosystemów oraz będą zgodne z międzynarodowymi normami i zobowiązaniami w zakresie praw człowieka.

"Od gospodarstwa do stołu" - opracowanie sprawiedliwego, zdrowego i przyjaznego dla środowiska systemu żywnościowego:

● W przygotowywanej białej księdze “od gospodarstwa do stołu” (ang. "Farm to Fork") należy również zwrócić uwagę na potrzebę zrównoważonej diety i konsumpcji w Europie.

Eliminacja wszystkich źródeł zanieczyszczeń:

W celu rozwiązania problemu zanieczyszczenia wody, ograniczenia utraty różnorodności biologicznej wód słodkich i poprawy odporności na skutki zmian klimatycznych Komisja Europejska musi przede wszystkim ogłosić, że ramowa dyrektywa wodna jest odpowiednia do osiągnięcia celu. UE powinna wykorzystać trzeci cykl planów gospodarowania wodami w dorzeczu, aby określić niezbędne ambicje w celu jak największego zbliżenia Europy do celu na rok 2027.

Włączenie finansowania i inwestycji do głównego nurtu polityki oraz zapewnienie sprawiedliwej transformacji:

● W ramach negocjacji w sprawie wieloletnich ram finansowych Komisja Europejska musi dążyć do tego, by cały budżet UE był zgodny z międzynarodowymi zobowiązaniami UE w ramach Porozumienia paryskiego, Konwencji o różnorodności biologicznej i Celów Zrównoważonego Rozwoju. Omawiane obecnie ambicje, aby 25% przyszłego budżetu UE zostało przeznaczone na działania na rzecz klimatu, muszą zostać podwojone i powinny obejmować również różnorodność biologiczną i ochronę przyrody.

Nowe partnerstwo między instytucjami UE i państwami członkowskimi:

Aby Komisja mogła lepiej włączyć Cele Zrównoważonego Rozwoju do Europejskiego semestru, musi ona zobowiązać się do realizacji strategii na rzecz zrównoważonej Europy 2030 - do czego wzywa Rada Europejska i Parlament Europejski. Strategia ta powinna określać, w jaki sposób UE zamierza osiągnąć Cele Zrównoważonego Rozwoju na poziomie UE oraz jakie zmiany w zarządzaniu są konieczne, aby zapewnić należyte uwzględnienie kwestii zrównoważonego rozwoju w procesach decyzyjnych na poziomie UE (np. zmiany w procedurach lepszego stanowienia prawa, opracowanie ocen skutków, konsultacje społeczne).

UE jako światowy pionier:

Przyszłe umowy handlowe muszą zawierać wiążący, możliwy do wyegzekwowania i ambitny rozdział poświęcony zrównoważonemu rozwojowi, zwłaszcza w odniesieniu do przepisów środowiskowych i społecznych.

Obecnie w Europejskim Zielonym Ładzie nie wspomina się o możliwościach, jakie oferuje współpraca międzynarodowa UE w zakresie różnorodności biologicznej i przejścia na gospodarkę neutralną dla klimatu i ekologiczną w sposób zintegrowany. W ramach swojej misji globalnego pioniera, działania na rzecz klimatu i środowiska powinny być traktowane priorytetowo i włączane do działań zewnętrznych UE na wszystkich szczeblach, w tym przyszłej kompleksowej strategii z Afryką i zmienionej umowie UE-ACP. Komisja musi również dążyć do osiągnięcia celu 50% wydatków związanych z klimatem i środowiskiem w ramach wszystkich przyszłych instrumentów finansowania zewnętrznego.