Poradnik WWF - jak walczyć z przestępstwami przeciwko dzikiej przyrodzie?

Czy wiesz, że kłusownictwo, nielegalny handel dziką przyrodą i przemyt oraz zanieczyszczanie to bardzo poważne przestępstwa? A czy wiedziałeś, że Polska i wiele krajów Unii Europejskiej są w światowej czołówce tego procederu? Tylko między 2019 – 2020 wykryto w naszym kraju aż 389 000 nielegalnych przedmiotów pochodzących z przestępstw przeciwko dzikiej przyrodzie na całym świecie. Polska jest też liderem w Europie Środkowo Wschodniej pod względem handlu dziką florą i fauną w Internecie (dane UE).  

Co możemy zrobić? - Prosty poradnik

WWF Polska jest jedną z 11 międzynarodowych organizacji, która w ramach projektu o nazwie SWiPE “Successful Wildlife Prosecution in Europe” walczy o obniżenie poziomu przestępczości związanej w szczególności z dziko żyjącymi chronionymi gatunkami. Z tej okazji przygotowaliśmy zestaw pytań i odpowiedzi dla każdego, kto chciałby zrozumieć, dlaczego te działania są takie ważne i jak chronić nasze wspólne dobro jakim jest dzika przyroda przed przestępcami. Tylko łącząc siły możemy ochronić dziką przyrodę! Przyłącz się do nas i razem powstrzymajmy przestępców!  

1. Co Polska ma wspólnego z globalną przestępczością przeciwko przyrodzie?

Wiele osób myśli, że przestępczość przeciwko dzikiej przyrodzie to odległy i lokalny problem. Dotykający krajów tak zwanego ubogiego południa. Jednak w rzeczywistości odbiorcami nielegalnych towarów i beneficjentami przestępstw przeciwko przyrodzie są m.in. kraje Unii Europejskiej! Przed pandemią w 2019 roku, polska Służba Celno-Skarbowa zatrzymała ponad 368 tys. nielegalnych produktów wykonanych z zagrożonych i chronionych roślin oraz skłusowaniach dzikich zwierząt. W dotkniętym restrykcjami 2020 roku podobnych zatrzymań było ponad 20 tys.  Udaremniane są także próby przewozu żywych zwierząt!  Według danych UE Polska jest najczęściej krajem docelowym takiego przemytu. Jest także istotnym miejscem tranzytu i do pewnego stopnia nadawcą.  Co roku rośnie także zjawisko kłusownictwa w naszym kraju.   

2. W jaki sposób przestępczość zabija dziką przyrodę? Dlaczego to wielki problem także dla Ciebie?

Nielegalny handel dzikimi zwierzętami jest drugą najważniejszą przyczyną wymierania gatunków, zaraz po utracie naturalnych siedlisk (według Living Planet Report 2020). Ten krwawy biznes wart jest ok. 23 miliardów dolarów rocznie i stanowi jedno z kluczowych źródeł finansowania wojen domowych (m.in. w Afryce) i terroryzmu na świecie. Ponadto przestępstwa przeciwko dzikiej przyrodzie powodują: poważne szkody ekonomiczne, kulturowe i społeczne, znaczące zmniejszenie różnorodności biologicznej, wyginięcie gatunków zwierząt i roślin oraz rozprzestrzenianie się chorób takich jak COVID-19.  

3. Co grozi za przestępstwa przeciwko dzikiej przyrodzie?

Przez długi czas przestępstwa przeciwko przyrodzie były klasyfikowane jako wykroczenia. Dzięki m.in. wieloletnim działaniom WWF Polska to się zmieniło. Przestępstwa przeciwko przyrodzie mają zbyt poważne konsekwencje dla nas wszystkich, aby popełniający je mogli się czuć bezkarnie.  Aktualnie tego typu przestępstwa zagrożone są surową karą w tym więzieniem nawet do 5 lat. Wykrywanie takich przestępstw wymaga jednak dużego wysiłku i to nie tylko od służb. Od nas wszystkich zależy, czy obronimy przyrodę, która jest naszym wspólnym dobrem przed przestępcami. Więcej informacji na temat przepisów i zagrożonych gatunków znajdziesz tutaj: CITES - gatunki zagrożone wyginięciem.

4. Czym są przestępstwa przeciwko dzikiej przyrodzie?

To takie przestępstwa wskutek, których zabijana lub krzywdzona jest dzika przyroda. Zarówno rzadko występujące lub zagrożone gatunki zwierząt jak i roślin. Do głównych kategorii takich przestępstw należą - kłusownictwo, posiadanie, przemyt, nielegalny handel oraz zatruwanie.  Przy okazji pamiętajmy, że na nasz szacunek i ochronę zasługuje cała flora i fauna nie tylko zagrożone gatunki.  

5. Jakie gatunki są zagrożone i jak to sprawdzić?

Na specjalnej liście gatunków objętych ochroną przepisów Konwencji Waszyngtońskiej (CITES), widnieje ok. 30 tys. gatunków zagrożonych, z czego ok. 10 tys. to zwierzęta. Szczegółowe informacje na ten temat można znaleźć na stronie rządowej pod tym likiem: CITES - gatunki zagrożone wyginięciem. Pełna lista wraz z wyszukiwarką jest dostępna na stronie - Species+ , korzystając z niej możemy sprawdzić czy dany gatunek jest zagrożony. Pamiętajmy jednak, aby używać też zdrowego rozsądku i zawsze zachować szczególną ostrożność oraz unikać przedmiotów wykonanych z części pochodzenia zwierzęcego lub egzotycznych roślin.  

6. Jak nie stać się nieświadomie przestępcą? (np. Kupując w Internecie, albo na wakacjach?)

Pamiętajmy, żeby zachować szczególną ostrożność, kiedy kupujemy przedmioty w Internecie lub, gdy jesteśmy na wakacjach i oferowane są nam różnego rodzaju pamiątki. Lista rzeczy, które mogą być wynikiem przestępstwa jest szeroka: biżuteria, leki i tzw. pseduo medykamenty, wyroby skórzane i wiele innych. Pełną listę i informację można znaleźć na: CITES - gatunki zagrożone wyginięciem. Możesz też zawsze skorzystać z wyszukiwarki zagrożonych gatunków: Species+

7. Jakie organy zajmują się w Polsce ściganiem przestępstw przeciwko przyrodzie?

Przestępczość przeciwko przyrodzie to złożony problem, który dotyka różnych obszarów życia społecznego i gospodarczego. Dlatego ściganiem tego typu przestępstw zajmują się różne służby zarówno krajowe jak i międzynarodowe. Do najważniejszych należą - straż graniczna, policja, prokuratura, Krajowa Administracja Skarbowa, Ministerstwo Finansów. Skuteczna walka z przestępstwami przeciwko dzikiej przyrodzie wymaga współpracy na wielu szczeblach a także zaangażowania zwykłych obywateli.   

8. Jak reagować na przestępstwa przeciwko przyrodzie i komu je zgłaszać?

Przede wszystkim nie powinniśmy być bierni widząc zachowania, które budzą nasze podejrzenie. W przypadku podejrzenia o posiadanie zakazanych okazów, handel nimi lub kłusownictwo czy zanieczyszczanie przyrody lub jeśli jesteśmy świadkami takiego przestępstwa powinniśmy działać natychmiast. W pierwszej kolejności należy powiadomić policję. Jeśli zdarzenie ma miejsce przy przekraczaniu granicy lub zagranicą lub dotyczy podejrzanej zagranicznej strony internetowej możemy też powiadomić straż graniczną - kontakt dostępny na stronie: Telefon interwencyjny - Komenda Główna Straży Granicznej.