Rozwiązania są w przyrodzie - jak ratuje nas różnorodność biologiczna

"Rozwiązania są w przyrodzie" - tak brzmi hasło tegorocznego Międzynarodowego Dnia Różnorodności Biologicznej, który obchodzimy 22 maja. W tym roku patrzymy na środowisko przez pryzmat pandemii COVID-19, która, jak nic innego, pokazała nam na nowo wartość różnorodności biologicznej. To w niej tkwi potencjał rozwiązań problemów, z którymi boryka się dziś ludzkość. 

Czym właściwie jest różnorodność biologiczna? 

Zgodnie z Konwencją o różnorodności biologicznej to zróżnicowanie wszystkich organizmów żywych, występujących w ekosystemach i zespołach biologicznych, których są częścią. Dotyczy to różnorodności genów, gatunków i ekosystemów.  

Zatem różnice w umaszczeniu kotów, kształtach skrzydeł owadów, zakrzywieniu ptasich dziobów, barwie i zapachu kwiatów – to wszystko różnorodność biologiczna. Cały wachlarz gatunków roślin i zwierząt, które spotykamy spacerując po lasach i łąkach, a których często nawet nie dostrzegamy, tworzy niedoceniane przez nas na co dzień bogactwo.  

Co więcej – nawet nie wiemy, z kim dzielimy naszą planetę... do tej pory udało nam się skatalogować ok. 1,4-1,8 mln gatunków roślin i zwierząt, ale cały czas odkrywamy nowe. Według różnych szacunków całkowita liczba gatunków występujących na Ziemi może wynosić od 2 do nawet 100 mln!¹ A nam się wydawało, że poznaliśmy już wszystko. Dotarliśmy na szczyty gór i do głębin oceanów, ruszyliśmy nawet na podbój kosmosu, nie znając dokładnie własnej planety. 

Czy różnorodność biologiczna wpływa na nasze życie? 

Ziemski ekosystem jest jedną, wielką siecią połączeń, której my, jako ludzie, także jesteśmy częścią. Każdy gatunek żyjący na Ziemi pełni ściśle określone funkcje, które zapewniają stabilność całego systemu. Niektóre zwierzęta zapylają kwiaty, inne spulchniają glebę, oczyszczają wodę czy stanowią bazę pokarmową dla pozostałych gatunków. Drapieżniki z kolei pełnią funkcję regulatora – utrzymują populacje zwierząt, którymi się żywią, w optymalnej dla ekosystemu liczbie. Dzięki różnorodności biologicznej mamy dostęp do czystej wody, powietrza, roślin i innych zasobów. Jakakolwiek zmiana w tej delikatnej sieci połączeń jest zagrożeniem także dla nas. Przypomniały nam o tym ostatnie miesiące, kiedy mierzyliśmy  się z epidemią o globalnym zasięgu. 

Jaka jest cena różnorodności biologicznej? 

Według opracowanego przez WWF Living Planet Report 2018, w skali globalnej usługi dostarczane nam przez przyrodę można wycenić rocznie na 125 bilionów USD² (ponad 200 razy więcej niż wyniosło PKB Polski w 2018 roku³)! Są to tzw. usługi ekosystemowe, obejmujące m.in. świeże powietrze, czystą wodę, żywność, energię, leki oraz inne produkty i surowce. Pandemia COVID-19 przypomniała nam jednak, że tak naprawdę pozornie proste i ogólnodostępne wartości, jak np. możliwość odetchnięcia świeżym powietrzem czy obcowania z naturą, są po prostu bezcenne.  

Czy różnorodność biologiczna jest zagrożona? 

Niestety tak. Przez lata działalność człowieka była oparta na niekontrolowanym pozyskiwaniu zasobów przyrodniczych. Rabunkowa gospodarka i rosnący konsumpcjonizm doprowadziły do silnej degradacji środowiska i wymarcia wielu gatunków. Człowiek w widoczny sposób przekształcił już 75% lądów i ok. 66% oceanów⁴. Do 2050 r. mniej niż 10% lądów będzie wolne od śladów ludzkiej ingerencji. W konsekwencji tych działań tracimy także różnorodność biologiczną – niestety w zastraszającym tempie. W latach 1970-2014 globalne populacje ssaków, ptaków, ryb, płazów i gadów zmniejszyły się aż o 60%². Szacuje się, że ok. milion gatunków zwierząt i roślin jest zagrożonych wyginięciem, co jest skalą niespotykaną dotąd w historii ludzkości⁴. Eksperci wskazują przy tym, że obecne tempo wymierania gatunków jest między 1 000 a 10 000 razy szybsze, niż ich naturalne tempo wymierania¹.  

Rozwiązania są w przyrodzie 

Dziś, kiedy walczymy z pandemią COVID-19 i zastanawiamy się, jak będzie wyglądała nasza przyszłość, jak nigdy przedtem powinniśmy zwrócić się ku naturze i ochronie różnorodności biologicznej. Bogactwo gatunków to nie tylko piękne krajobrazy i fascynujące spotkania ze zwierzętami. To także różnorodność organizmów, które wzajemnie na siebie oddziałują. Różnorodność biologiczna chroni nas przed patogenami, reguluje parametry środowiska, w którym żyjemy, czyniąc je przyjaznym dla nas – ludzi. Jesteśmy częścią jednej całości, wraz ze wszystkimi organizmami żyjącymi na Ziemi. Pora uświadomić sobie, że nie stanowimy centrum świata, a jedynie jego fragment. Sami sobie nie poradzimy. 

Jak możemy ocalić różnorodność biologiczną? 

Dobra wiadomość jest taka, że nadal możemy coś zrobić. Nawet drobne zmiany w naszym codziennym zachowaniu mogą znacząco zmniejszyć presję na środowisko i spowolnić lub zahamować utratę różnorodności biologicznej.  Co możemy zrobić?

- podróżować ekologicznie 

- wybierać produkty lokalne 

- ograniczać spożycie mięsa 

- nie kupować pseudomedykamentów, pamiątek i innych produktów z zagrożonych gatunków 

- unikać korzystania z nieetycznych atrakcji podczas wakacji (farm tygrysów, delfinariów, cyrków) 

- kupować produkty z certyfikatem, potwierdzającym zrównoważoną produkcję 

-Więcej o tym, jak można żyć w sposób, który przyczynia się do ochrony naszej planety, można dowiedzieć się na:  https://www.wwf.pl/ekonsumpcja 

 

Autorzy: Grzegorz Borowski, Agnieszka Muzińska 
Konsultacja merytoryczna: Monika Łaskawska-Wolszczak

Źródła: 

1 WWF Panda, What is biodiversity? The majesty of life, dostęp: https://wwf.panda.org/our_work/biodiversity/what_is_biodiversity2/ (18.05.2020) 

2 WWF Polska, 2019, Living Planet Report 2018 – Poznaj najnowszy raport, dostęp: https://www.wwf.pl/aktualnosci/living-planet-report-2016 (18.05.2020) 

3 The World Bank, 2020, GDP (Current US$), dostęp: https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD?view=map (18.05.2020) 

4 Hancock L., 2019, What is biodiversity? Why it’s under threat and why it matters, WWF US, dostęp: https://www.worldwildlife.org/pages/what-is-biodiversity (18.05.2020) 

5 Convention on Biological Diversity, 2020, 22 May 2020: International Day For Biological Diversity, dostęp: https://www.cbd.int/idb/2020 (18.05.2020) 

6 ISAP, 2002, Konwencja o różnorodności biologicznej, sporządzona w Rio de Janeiro dnia 5 czerwca 1992 r., Dz.U. 2002 nr 184 poz. 1532, dostęp: http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20021841532 (18.05.2020) 

7 WWF EU, What we do – Biodiversity, dostęp: https://www.wwf.eu/what_we_do/biodiversity/ (18.05.2020)