Burmistrzowie europejskich gmin węglowych spotkali się na Trzecim Forum Burmistrzów na rzecz Sprawiedliwej Transformacji. Wrześniowe Forum było zupełnie wyjątkowe – ze względu na pandemię zorganizowano je w formule wirtualnej. Mimo to w wydarzeniu wzięło udział ponad 60 osób, w tym 40 burmistrzów z krajów takich jak: Polska, Ukraina, Bułgaria, Niemcy, Grecja, Bośnia i Hercegowina, Czechy, Słowenia i Rumunia. Czy Europa jest bliżej sprawiedliwej transformacji regionów górniczych?
Gospodarz wydarzenia – Bytom – opowiedział o swoich doświadczeniach nieudanej transformacji i wyzwaniach stojących przed dekarbonizującymi się unijnymi gospodarkami. W ramach wydarzenia odbyła się debata z udziałem m.in. prof. Jerzego Buzka, byłego premiera, a aktualnie członka Parlamentu Europejskiego i przewodniczącego Komisji ds. Przemysłu, Badań Naukowych i Energii w Parlamencie Europejskim oraz praca warsztatowa w podgrupach, gdzie burmistrzowie i pracownicy samorządów regionalnych mogli wymieć się doświadczenia. Czym dzielili się inni uczestnicy spotkania?
W drodze do neutralności klimatycznej
Pożegnanie się z węglem to wyzwanie, które stoi nie tylko przed polską gospodarką. Obok nas, w kierunku transformacji zmierza jeszcze kilka unijnych państw. W tym roku rozmowy podczas Forum Burmistrzów skoncentrowały się na przygotowaniach do uruchomienia Funduszu Sprawiedliwej Transformacji, powołanego przez Komisję Europejską do tego, żeby wesprzeć regiony węglowej i przemysłowe w budowaniu bezpiecznej przyszłości. Jak zauważył prof. Jerzy Buzek:
– Dobrze przeprowadzona transformacja górnicza jest szansą dla wielu gospodarek europejskich, gdzie węgiel wciąż odgrywa ważną rolę jako surowiec energetyczny. (…) Jeśli ma się nam udać Zielony Ład, to musi nam się udać Sprawiedliwa Transformacja. Ma ona fundamentalne znaczenie dla każdego Europejczyka, nie tylko tego, który mieszka na terenach przemysłu węglowego. To naprawdę jest nasz wspólny problem. (…) Sam Fundusz Sprawiedliwej Transformacji jest wyrazem wsparcia dla obywateli mieszkających na terenach, które będą podlegać procesom najgłębszych zmian. Ten fundusz jest ważnym elementem Europejskiego Zielonego Ładu.
Do dyskusji i przedstawienia stanu przygotowania procesu w UE zaproszony został Normunds Poppens, zastępca dyrektora generalnego ds. Polityki regionalnej i miejskiej w Komisji Europejskiej. Poppens podkreślał, jak poważnym zagrożeniem jest zmiana klimatu. Przeciwdziałanie jej to jego zdaniem jeden z naszych najważniejszych obowiązków. Normund Poppens wskazał więc działania podejmowane przez Unię Europejską na rzecz zapobiegania katastrofie, gdzie oprócz Nowego Europejskiego Zielonego Ładu, czy szeregu ambitnych celów klimatycznych, jako jeden z ważniejszych, ale też bardzo trudnych projektów, wskazał właśnie plan sprawiedliwej transformacji. Jak powiedział, jego największym wyzwaniem jest niepozostawienie żadnego kraju, regionu, a w końcu żadnej osoby bez potrzebnej pomocy, bo Fundusz Sprawiedliwej Transformacji to o wiele więcej niż pieniądze na łagodzenie skutków transformacji – to fundusze na reorganizację rynku pracy w stronę zrównoważonego rozwoju regionów (zarówno miejskich jak i wiejskich), wsparcie zielonych przedsiębiorstw, pracowników, ale też samorządów i lokalnej społeczności. Konieczny jest jednak szczegółowy plan działań, stworzony z udziałem wszystkich interesariuszy, w tym także organizacji pozarządowych zajmujących się tematem sprawiedliwej transformacji, takich jak WWF.
Organizacje pozarządowe są jednym z interesariuszy, wspierających proces w wielu krajach. Wspierają przede wszystkim transparentne i oddolne planowanie. Jak powiedział prezes Fundacji WWF Polska, Mirosław Proppe:
– Zaplanowanie transformacji górniczej to jedno z najważniejszych zadań, jakie przed nami stoi. To konieczne, aby miasta, które zostaną nią objęte, mogły z niej skutecznie skorzystać. Aby jednak zaplanować jakiekolwiek programy czy projekty niezbędne jest podanie dokładnej daty odejścia od węgla. (…) Projekty transformacyjne to nie mogą być pomysły „zza biurka”, nie mogą być to przywiezione w teczce, z Warszawy rozwiązania. W proces znalezienia nowych rozwiązań należy włączyć wszystkich: samorządowców, środowiska lokalne, organizacje społeczne, marszałków.
We wszystkich głosach wyraźnie wybrzmiała też konieczność oddolnego włączania samorządów, dobrego rozpoznanie ich potrzeb i barier rozwoju. Potrzeby często wiążą się też z brakiem decyzji na szczeblach krajowych o czym wspominali prelegenci. Dość szybko stało się też jasne, że budowanie strategii pobudzenia wzrostu gospodarczego w sposób oddolny nie należy do prostych. Do tego celu zaangażowane kraje przybliża współpraca na szczeblu samorządowym. Sprawiedliwa transformacja jest elementem międzynarodowych starań o osiągnięcie neutralności klimatycznej UE najpóźniej do 2050 roku.
Sami samorządowcy, mówili m.in. o konieczności finansowania z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji zarówno tzw. projektów twardych (związanych z energetyką, rewitalizacją czy infrastrukturą), jak i tzw. miękkich (zdrowie, edukacja, turystyka). Jak podkreślali burmistrzowie obydwa rodzaje tych projektów muszą być traktowane z jednakową uważnością. Do czego należy przywiązywać wagę? Wskazywano, że przedsiębiorcy nie zainwestują w regionie, w którym nie będzie miejsc dla rodziny i możliwości spędzania czasu po pracy dla jego pracowników. Nie chodzi też o usilne wspieranie starych modeli biznesowych, ale o poszukiwanie nowych. Zwracano też uwagę na błędy, jakie popełnione w trakcie procesów restrukturyzacyjnych w wielu regionach Europy, w tym m.in. na Górnym Śląsku.
Jak tłumaczył podczas inauguracji wydarzenia prezydent Bytomia Mariusz Wołosz:
– Bytom to przykład miasta, które szczególnie ucierpiało wskutek procesów restrukturyzacji górnictwa. Dziś spotykamy się z przedstawicielami miast z całej Europy, które zmagają się z takimi samymi problemami jak Bytom. Naszym celem jest podzielenie się doświadczeniami, by wspólnie wypracować rozwiązania, które pozwolą złagodzić skutki transformacji górniczej w Europie. Skuteczne przeprowadzenie procesu transformacji górniczej bez udziału samorządów nie jest możliwe – to samorządy będą filarem sprawiedliwej transformacji, bo właśnie one są źródłem informacji o prawdziwych potrzebach mieszkańców.
Forum Burmistrzów na rzecz Sprawiedliwej Transformacji
Forum Burmistrzów to międzynarodowa platforma do wymiany doświadczeń i wiedzy dedykowana burmistrzom gmin węglowych UE, która powstała przy wsparciu WWF, w ramach projektu Regions Beyond Coal. Swoje postulaty zawarli w podpisanej przez 61 gmin węglowychDeklaracji na Rzecz Sprawiedliwej Transformacji. Inauguracja Forum miała miejsce w 2018 roku w Kozani – w Zachodniej Macedonii, regionie Grecji. Druga edycja odbyła się rok później, w niemieckim miasteczku Weisswasser – regionie wydobycia węgla brunatnego. Kolejne spotkanie planowane jest we wrześniu 2021 roku w Bułgarii.
Gospodarz wydarzenia – Bytom – opowiedział o swoich doświadczeniach nieudanej transformacji i wyzwaniach stojących przed dekarbonizującymi się unijnymi gospodarkami. W ramach wydarzenia odbyła się debata z udziałem m.in. prof. Jerzego Buzka, byłego premiera, a aktualnie członka Parlamentu Europejskiego i przewodniczącego Komisji ds. Przemysłu, Badań Naukowych i Energii w Parlamencie Europejskim oraz praca warsztatowa w podgrupach, gdzie burmistrzowie i pracownicy samorządów regionalnych mogli wymieć się doświadczenia. Czym dzielili się inni uczestnicy spotkania?
Do dyskusji i przedstawienia stanu przygotowania procesu w UE zaproszony został Normunds Poppens, zastępca dyrektora generalnego ds. Polityki regionalnej i miejskiej w Komisji Europejskiej. Poppens podkreślał, jak poważnym zagrożeniem jest zmiana klimatu. Przeciwdziałanie jej to jego zdaniem jeden z naszych najważniejszych obowiązków. Normund Poppens wskazał więc działania podejmowane przez Unię Europejską na rzecz zapobiegania katastrofie, gdzie oprócz Nowego Europejskiego Zielonego Ładu, czy szeregu ambitnych celów klimatycznych, jako jeden z ważniejszych, ale też bardzo trudnych projektów, wskazał właśnie plan sprawiedliwej transformacji. Jak powiedział, jego największym wyzwaniem jest niepozostawienie żadnego kraju, regionu, a w końcu żadnej osoby bez potrzebnej pomocy, bo Fundusz Sprawiedliwej Transformacji to o wiele więcej niż pieniądze na łagodzenie skutków transformacji – to fundusze na reorganizację rynku pracy w stronę zrównoważonego rozwoju regionów (zarówno miejskich jak i wiejskich), wsparcie zielonych przedsiębiorstw, pracowników, ale też samorządów i lokalnej społeczności. Konieczny jest jednak szczegółowy plan działań, stworzony z udziałem wszystkich interesariuszy, w tym także organizacji pozarządowych zajmujących się tematem sprawiedliwej transformacji, takich jak WWF.
Szukaj
