21 lutego 2018

Proces odejścia od węgla musi zostać przeprowadzony w sposób uczciwy i oddolny - bez ogródek

Kolejne regiony przystępują do przygotowań Terytorialnych Planów Sprawiedliwej Transformacji, licząc na finansowe wsparcie stojącego przed nimi wyzwania – Sprawiedliwej Transformacji i odejścia od spalania węgla. WWF Polska wspiera działania regionalnych władz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji przeprowadzonej zgodnie z ideą dialogu i partycypacji oraz z poszanowaniem wszystkich zaangażowanych grup społecznych.

Czym jest Sprawiedliwa Transformacja?

Sprawiedliwa Transformacja to proces odchodzenia od wydobycia i zużycia węgla z uwzględnieniem potrzeb i obaw społeczności zamieszkujących regiony węglowe. Zmiany zachodzące w wyniku Sprawiedliwej Transformacji polegają na porzuceniu szkodliwych dla ludzkości i klimatu technologii oraz rozwinięciu zrównoważonych metod pozyskiwania i wytwarzania energii Najważniejszym elementem sprawiedliwej transformacji jest odniesienie jej do kwestii kosztów społecznych oraz z uwzględnienie potrzeby ochrony pracowników tych branży przemysłu, którzy w dany momencie narażeni są na utratę miejsc pracy. Celem sprawiedliwej transformacji jest przeprowadzenie zmian w taki sposób, aby pracownicy nie zostali poszkodowani oraz aby zapewnić im realną zawodową alternatywę.

Sprawiedliwa Transformacja to także szansa na rozwój dla całych regionów. Szansa na inwestycję w odnawialne źródła energii oraz kreowanie nowych rynków związanych z zieloną energetyką czy zrównoważonym transportem. To możliwość zwiększania potencjału poszczególnych terenów oraz rozwijanie branż, które do tej pory cierpiały w wyniku aktywnego wydobycia węgla, takich jak turystyka. Wreszcie, Sprawiedliwa Transformacja to także szansa na rewitalizację terenów miejskich i przyrodniczych, oraz naprawę szkód wyrządzonych w wyniku intensywnej eksploatacji złóż.

Jak WWF wspiera proces Sprawiedliwej Transformacji?

Nasze zaangażowanie w proces Sprawiedliwej Transformacji odbywa się na wielu płaszczyznach. W ramach projektu „Sprawiedliwa Transformacja. Europa Wschodnia i Południowa”, finansowanego przez Europejską Inicjatywę Klimatyczną (EUKI), prowadzimy działania rzecznicze, przygotowujemy analizy dotyczące możliwość transformacji w poszczególnych regionach oraz rozmawiamy z lokalnymi, krajowymi i europejskimi władzami, dbając o to, aby proces Sprawiedliwej Transformacji przebiegał w sposób transparentny.

Odejście od węgla to proces zachodzący w wielu regionach Europy. Właśnie dlatego projekt realizowany jest przy współpracy biur WWF w Niemczech, Bułgarii i Grecji. Międzynarodowa współpraca, wymiana doświadczeń oraz zaangażowanie większej liczby lokalnych liderów transformacji pozwala nam jeszcze skuteczniej zabiegać o sprawiedliwy i zrównoważony rozwój regionów. Właśnie takiemu działaniu poświęcone jest organizowane przez WWF Forum Burmistrzów na rzecz Sprawiedliwej Transformacji. Trzecia edycja forum miała miejsce w Bytomiu we wrześniu 2020 roku, a udział w niej (w większości zdalny) wzięło czterdziestu burmistrzów z różnych zakątków Europy oraz dziesiątki innych gości.

To właśnie głos lokalnych liderów – wójtów, burmistrzów i prezydentów miast – słychać wyraźnie w Deklaracji na rzecz Sprawiedliwej Transformacji – progresywnym dokumencie, którego sygnatariusze zobowiązują się do podejmowania działań na rzecz Sprawiedliwej Transformacji w swoich regionach. Dokument z inicjatywy WWF podpisało do tej pory sześćdziesięciu jeden burmistrzów z jedenastu europejskich państw.

Największym wyzwaniem w Polsce pod kątem transformacji jest bezpieczne przeprowadzenie przez ten proces mieszkańców i pracowników sektora wydobywczego Górnego Śląska. Górny Śląsk to obszar w Polsce, gdzie wydobywa się węgiel od przeszło 150 lat, jednak dziś sektor górniczy zatrudnia niespełna 4% pracujących w województwie. Jest to region, w którym transformacja rozpoczęła się wiele lat temu. Wyzwaniem jest dokończyć ją razem z mieszkańcami regionu, unikając błędów poprzednich dekad.

Węgiel to jednak nie tylko (choć przede wszystkim) Górny Śląsk, ale także Wielkopolska Wschodnia, Małopolska, Dolny Śląsk i Województwo Lubelskie. Jako WWF staramy się monitorować wszystkie procesy zachodzące obecnie w regionach oraz wspomagać zaangażowanych w nie lokalnych aktywistów i aktywistki.

Istnieje wiele mitów na temat Śląska, a w szczególności obecnego górnictwa. Część z nich wyjaśniamy w naszym raporcie.