Czy ryba, która przeżyła dinozaury, wróci do polskich rzek?

Choć jesiotr ostronosy przeżył dinozaury (w tym jednego z najważniejszych, T-Rexa), to działalność człowieka spowodowała, że w drugiej połowie XX wieku gatunek ten uznano za wymarły na całym obszarze państw zlewni Morza Bałtyckiego. Jesiotry wyginęły w tym regionie m.in. z powodu przełowienia, przegradzania rzek i zanieczyszczenia wód. Ryby te masowo poławiano w trakcie ich wędrówek w dół rzek, a także z miejsc tarła dla mięsa i kawioru.

 

Eksperymentalne zarybienia

Projekt przywrócenia jesiotra bałtyckiego jest działaniem czasochłonnym, co jest ściśle powiązane z biologią gatunku. Jesiotry bałtyckie w hodowli dojrzewają bowiem dopiero w wieku 14-16 lat, a więc tyle czasu musieliśmy czekać, aż hodowlane osobniki uda się rozmnożyć. Przykładowo najstarsze samce tego gatunku, hodowane w Polsce w ośrodku zarybieniowym Instytutu Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie, pochodzą z roczników 1998 i 2001, a dojrzałość płciową osiągnęły w 2012 r. Pierwsza (i na razie jedyna) samica osiągnęła dojrzałość płciową w 2020 r. I dopiero wtedy, wiosną 2020 roku, po raz pierwszy w Polsce udało się przeprowadzić sztuczne tarło świeżo dojrzałych jesiotrów.
Próby restytucji (przywrócenia) jesiotra ostronosego do zlewni Morza Bałtyckiego podejmowane są od 1996 r. w ramach Konwencji o Ochronie Morza Bałtyckiego HELCOM. Od 2005 r. prowadzone są eksperymentalne zarybienia jesiotrem ostronosym.  Pierwsze działania w tym zakresie wdrożono w Niemczech i w Polsce, zaś od 2010 r. w ich realizację włączyły się wszystkie państwa bałtyckie i Federacja Rosyjska.
W latach 2021 – 2022 razem z Instytutem Rybactwa Śródlądowego wypuściliśmy do polskich rzek ok. 100 000 kilkumiesięcznych jesiotrów. WWF Polska aktywnie uczestniczy w akcjach zarybiania.

 

Jak wyginął jesiotr?

Głównym powodem wymarcia jesiotra w Bałtyku było przełowienie. Istotnym czynnikiem, który wpłynął na ten proces, była też regulacja koryt rzecznych. Zabudowa poprzeczna rzek w postaci jazów i zapór miała miejsce, gdy populacja jesiotra była na skraju wymarcia. W Polsce przysłowiowym gwoździem do trumny okazało się wybudowanie tamy we Włocławku w latach 60. Dzisiaj nadal największym zagrożeniem dla odtworzenia populacji jesiotra jest zabudowa rzek.

”Wstępne badania wskazują, że poniżej stopnia wodnego Włocławek są miejsca, które spełniają wymagania siedliskowe, i jesiotry potencjalnie mogą się tam rozradzać. Jest szansa na to, że te ››ryby-dinozaury‹‹ powrócą do naszych rzek, o ile nie powstanie planowany stopień wodny Siarzewo. Wybudowanie tego zbiornika oznacza bowiem zalanie i zniszczenie dokładnie tych miejsc, gdzie mógłby rozmnożyć się jesiotr. A to oznacza zaprzepaszczenie na zawsze programu reintrodukcji króla polskich rzek i szansy powrotu jesiotra do naszych wód. Co więcej - przyczyni się do wymierania kolejnych gatunków” - mówi dr Alicja Pawelec, specjalista ds. Ekosystemów wodnych WWF.

Więcej o Siarzewie przeczytasz >> TUTAJ <<

Do wymarcia jesiotra ostronosego w polskich wodach przyczyniło się także zanieczyszczenie rzek ściekami przemysłowymi, zanieczyszczeniami rolniczymi (sztuczne nawożenie) oraz ściekami z gospodarstw domowych odprowadzanymi do Wisły czy Odry bezpośrednio lub z nieszczelnych szamb.

 

Renaturyzowane rzeki – przyszłość jesiotra bałtyckiego

Same zarybienia niestety nie wystarczą, by odbudować populację jesiotra bałtyckiego.  Młodym jesiotrom ostronosym zagrażają m.in. regulacje rzek, takie jak prostowanie koryt, pogłębianie, odmulanie, czy wycinanie roślinności nadbrzeżnej i w korycie. Te działania powodują zanik miejsc żerowania czy miejsc, gdzie młode mogłyby się schronić. Bariery na rzekach (zapory, progi, jazy) sprawiają, że starsze osobniki nie mogą migrować do morza, a dorosłe jesiotry wracające na tarło nie mogą wędrować do miejsc rozrodu i rozmnażać się. Z kolei wydobycie żwiru z rzek o charakterze górskim oznacza niszczenie tarlisk jesiotrów, ponieważ ikrę składają one właśnie na żwirowo-kamiennym dnie. Aby restytucja odniosła swój skutek, potrzeba jak najszybszej eliminacji tych zagrożeń. Kluczem do sukcesu jest renaturyzacja rzek i usuwanie barier, by ryby dwuśrodowiskowe mogły spokojnie odbyć wędrówkę. Istotne byłoby także zakazanie wydobycia żwiru w ważnych dla jesiotrów rzekach oraz inwestowanie w lokalne oczyszczalnie ścieków i systemy szybkiego powiadamiania gmin o zanieczyszczeniach wód.

 

Co Ty możesz zrobić dla jesiotra ostronosego?   
•    Edukuj o jesiotrze oraz jego problemach związanych ze stanem wód.    
•    Działaj ze Strażnikami Rzek WWF! Pobierz aplikację Barrier Tracker i zaznacz bariery napotkane na rzekach. W ten sposób przywrócimy korytarze migracyjne dla jesiotrów i innych ryb.
•    Podpisz petycję w sprawie wstrzymania budowy nowych tam oraz rozbiórki tych niepotrzebnych: >> Kliknij tutaj <<