Nielegalny handel tygrysami niebezpiecznie rośnie

Dla kłusowników stanowią tylko towar. Nieważne czy żywe, czy martwe. Tygrysy oraz części ich ciała to źródło dochodu dla przestępców. Między styczniem 2000 r. a czerwcem 2022 r. skonfiskowano tygrysy oraz przedmioty z nich wykonane, które łącznie stanowiły równowartość 3 377 żywych osobników. Znaczna część zabitych dla zysku tygrysów mogłyby żyć na wolności, gdyby nie przestępcza działalność człowieka. 

Najnowszy raport międzynarodowej organizacji TRAFFIC pokazuje, że liczba wykrytych i udaremnionych prób handlu lub przemytu tygrysów oraz różnego rodzaju wyrobów z nich wykonanych odpowiada blisko 150 tygrysom rocznie.  

Oznacza to, że w XXI wieku nielegalny handel spowodował utratę minimum 3377 osobników. Liczba ta to niewiele mniej niż aktualnie szacowana populacja wszystkich dziko żyjących tygrysów na świecie, którą określa się na 5 574* osobników. Proceder ten ma charakter globalny, a do konfiskat w analizowanym okresie dochodziło na terenie 50 krajów i regionów w ponad 1000 lokalizacji.

W dalszej części artykułu:

1. Nielegalny handel zabija populacje tygrysów
2. Problem kłusownictwa i nielegalnego handlu tygrysami narasta
3. Skóra i kości – czyli co sprzedają nielegalni handlarze
4. Tygrysy w niewoli coraz częściej stają się ofiarami nielegalnego handlu  
5. Jakie kary za nielegalny handel tygrysami
6. Co dalej z ochroną tygrysów
7. Jak WWF chroni tygrysy

Na ogół przestępców zatrzymywano: na terenie i wokół obszarów chronionych oraz rezerwatów tygrysów w Indiach, Nepalu i Bangladeszu czy też w centrach konsumpcji w głównych ośrodkach miejskich w Wietnamie, które w ostatnich latach stają się coraz bardziej znaczące. Istotne były także główne międzynarodowe przejścia transportowe. 

Niektórzy przemytnicy transportowali nielegalne towary na odległość nawet 12 000 kilometrów!

1. Nielegalny handel zabija populacje tygrysów

Między styczniem 2000 a czerwcem 2022 roku wszystkich konfiskat żywych tygrysów lub ich części było 2 205. Prawie 1/3 wszystkich zatrzymań (608 z 2 205) była związana z konfiskatą całych osobników. Zarejestrowano ich w sumie 1 319, w tym 665 martwych i 654 żywych. Reszta zatrzymań dotyczyła części ciała tygrysów; wśród nich najczęściej konfiskowano skóry (902 zatrzymania), kości, zęby, pazury, łapy, a nawet mięso. Gdzie najczęściej dochodziło do zatrzymań?

Przeważająca większość zatrzymań (85% z 1688) miała miejsce w 13 krajach, gdzie naturalnie występują tygrysy. Należą do nich: Indie, Nepal, Bhutan, Rosja, Bangladesz, Chiny, Mjanma, Tajlandia, Malezja, Indonezja, Kambodża, Laos i Wietnam.

Indie – gdzie żyje ponad połowa światowej populacji dziko żyjących tygrysów – otwierają listę z 759 (34%) przypadkami zatrzymań i 893 (26%) skonfiskowanymi w ich trakcie tygrysami. Chiny (konfiskaty: 212 – 10%, tygrysy: 367 – 11%) i Indonezja (konfiskaty: 207, tygrysy: 319) są na drugim i trzecim miejscu pod względem liczby konfiskat, a na trzecim i czwartym według liczby skonfiskowanych tygrysów. Tajlandia wykazała stosunkowo mniejszą liczbę przypadków konfiskat (65 – 3%), jednak klasyfikuje się na drugim miejscu pod względem liczby przejętych zwierząt z 403 tygrysami (12%) pochodzącymi w znacznej mierze z jednej konfiskaty w tygrysiej świątyni Wat Pha Luang Ta Bua w 2016 roku (łącznie aż 187 osobników!).  

2. Problem kłusownictwa i nielegalnego handlu tygrysami narasta

Szczególnie niepokoją dane zebrane w pierwszej połowie 2022 r., w których odnotowano ogólny wzrost liczby konfiskat w wybranych krajach, gdzie naturalnie żyją tygrysy, w porównaniu ze średnią z tego samego okresu w ostatnich dwudziestu latach.

Dotyczy on Rosji, Tajlandii, a zwłaszcza Indonezji, gdzie odnotowano rekordowy wzrost zarówno liczby konfiskat, jak i skonfiskowanych tygrysów. W ciągu pierwszych sześciu miesięcy 2022 r. skonfiskowano tam równowartość 18 tygrysów, co stanowi podwojenie ich liczby z lat 2021 i 2020 oraz oznacza przekroczenie o 50% uśrednionej liczby przejętych tygrysów w tym samym okresie w ostatnich dwudziestu latach. Co więcej w latach 2000-2014 liczba konfiskat poza krajami, gdzie naturalnie żyją tygrysy wzrosła aż dziewięciokrotnie (51 konfiskat w 2014r). Te alarmujące trendy pokazują, że potrzebujemy pilnych działań, aby powstrzymać dalsze zabijanie zagrożonego gatunku.

3. Skóra i kości - czyli co sprzedają nielegalni handlarze

Poza całymi zwierzętami, najczęściej konfiskowane części tygrysa to skóry (1 313 całe skóry i 609 fragmentów skóry pozyskane z 902 konfiskat) oraz kości (11 528 całe kości i dodatkowe 2,9 tony fragmentów w 411 konfiskatach).

Jednakże ich udział na przestrzeni lat wykazywał tendencję spadkową, za to wzrósł udział zębów tygrysa (953 sztuki w 165 konfiskatach), pazurów (3 101 sztuk w 186 konfiskatach) oraz innych części ciała. Okazuje się, że wszystkie części ciała tygrysów mają wartość rynkową: od wibrysów, czyli włosów czuciowych potocznie zwanych wąsami (503 sztuki), przez łapy (129 sztuk) po mięso (1,1 tony).

4. Tygrysy w niewoli coraz częściej stają się ofiarami nielegalnego handlu

Zwierzęta, których pochodzenie zostało potwierdzone, a także takie osobniki, o których wiadome było z prawie całkowitą pewnością, że pochodzą z niewoli, odgrywały ważną rolę w napędzaniu nielegalnego handlu tygrysami i ich częściami. 

W skali globalnej od 2000 r. do czerwca 2022 r. co najmniej 744 tygrysy pochodziły z potwierdzonej lub podejrzewanej niewoli.

Udział konfiskat, w których odnotowano całe tygrysy pochodzące z niewoli, wzrósł na przestrzeni lat z 9% w 2005 r. do ponad 50% w 2018 i 2019 roku, wynosząc łącznie co najmniej 186 przypadków w 28 krajach. Tajlandia i Wietnam wyróżniły się pod tym względem najbardziej, klasyfikując się z wynikami odpowiednio 81% i 67%. Wietnam i Tajlandia znalazły się także w centrum uwagi z powodu dużej liczby tygrysów przebywających w niewoli. To właśnie prawdopodobnie te kraje stanowią główne źródło nielegalnego handlu tygrysami trzymanymi legalnie w niewoli.  

5. Jakie kary za nielegalny handel tygrysami?

W wyniku potwierdzenia lub podejrzenia zaangażowania w handel tygrysami w okresie od 2000 r. do 2022 r. podczas 914 zatrzymań aresztowanych zostało ponad 2 313 osób. Około 95% (2 203) podejrzanych zostało aresztowanych w krajach, gdzie naturalnie występują tygrysy.

Przy czym największą liczbę odnotowano w Indiach (1 043 osoby); co odpowiada największej liczbie zarejestrowanych tam spraw. Indie w ostatnich latach doświadczają tendencji wzrostowej – 134 osoby aresztowane w samym 2021 r., co może również wskazywać na poprawę skuteczności w zakresie egzekwowania prawa.  

Statystyki dotyczące liczby aresztowanych podejrzanych z Indii są znacznie wyższe niż te z Chin (374 osoby) i Indonezji (227 osób). Inaczej klasyfikacja wygląda pod względem kary pozbawienia wolności. W Chinach co najmniej 122 osoby zostały skazane na odbycie kary więzienia, a 85 osób zostało ukaranych grzywną. Kolejne miejsce zajmują Indie (87 osób – kara więzienia, 62 osoby ukarane grzywną) oraz Indonezja (59 uwięzionych, 51 ukaranych grzywną). Kary w krajach, gdzie naturalnie występują tygrysy, są znacznie wyższe niż tam, gdzie nie są one elementem rodzimej przyrody. W pierwszym przypadku kary pozbawienia wolności wahały się od 17 do 72 miesięcy, w drugim zaś większość z nich wynosiła od 6 do 25 miesięcy. Dostępne dane po 2018 r. pokazują wyższą minimalną karę w porównaniu z okresem wcześniejszym (24 miesiące i więcej w porównaniu z 9 miesiącami uprzednio). Większość nałożonych grzywien mieściła się w przedziale od 490 do 5 200 USD.

6. Co dalej z ochroną tygrysów 

Kłusownictwo i nielegalny handel pozostają ogromnym zagrożeniem dla przetrwania dziko żyjących tygrysów. Dziesiątki lat wysiłków, inwestycji i obietnic nie zmniejszyły presji na populacje tych zwierząt. 

Ze względu na skomplikowany i międzynarodowy charakter przestępczości związanej z tygrysami zgłoszone przypadki handlu i wykrycia stanowią ułamek rzeczywistych przestępstw. Pełna skala handlu tygrysami jest prawdopodobnie o wiele wyższa niż ta przedstawiona w raporcie.

Bez natychmiastowych i skoordynowanych działań mających na celu wypełnienie luk w egzekwowaniu prawa, dochodzeniach i procesach sądowych, obecne globalne wysiłki w dłuższej perspektywie będą miały bardzo ograniczony wpływ na ochronę populacji dziko żyjących tygrysów przed kłusownictwem i nielegalnym handlem. Co zatem można zrobić? 

• Zwiększenie odpowiedzialności karnej – samo zaostrzenie prawa nie wystarczy, potrzebna jest determinacja w ściganiu przestępców i poczucie nieuchronności kary.  
• Zamknięcie nielegalnych rynków – miejsca, gdzie odbywa się handel tygrysami oraz wykonanymi z nich produktami, zarówno w Internecie, jak i fizycznie, muszą być zamknięte przez rządy.  
• Kontrola miejsc trzymania i hodowli tygrysów – obiekty przetrzymujące i hodujące tygrysy w niewoli muszą podlegać surowym przepisom i być odpowiednio kontrolowane pod kątem zgodności z międzynarodową konwencją CITES.  
• Zmniejszenie popytu – potrzebne są ukierunkowane działania mające na celu zmniejszenie popytu na części tygrysów oraz ich pochodnych, oparte na edukacji i dopasowane do specyfiki danego kraju.
• Postępowania sądowe i zarządzenie danymi – przeprowadzane badania DNA skonfiskowanych okazów oraz inne cechy identyfikacyjne (takie jak dowody fotograficzne) wzorów pręg tygrysich skonfiskowanych osobników i ich części (np. skóry) powinny być rejestrowane i utrzymywane w scentralizowanym rejestrze, dając możliwość dostępu różnym służbom i ekspertom.
• Współpraca międzynarodowa i udostępnianie danych – rządy powinny wykorzystywać dane ilościowe i je upubliczniać, aby wspierać lepszą współpracę międzyrządową i zaangażować obywateli. Międzynarodowy charakter tej przestępczości wymaga skuteczniejszej wymiany informacji między krajami.  
• Badania – pogłębione badania i ocena przypadków handlu tygrysami mogłyby przynieść wnikliwe, bardziej kompleksowe, zorientowane na problem rozwiązania.

7. Jak WWF chroni tygrysy?  

WWF od wielu lat angażuje się w międzynarodową inicjatywę ochrony dziko żyjących tygrysów. Pomaga ograniczyć kłusownictwo i nielegalny handel, prowadzi monitoring gatunku, działa na rzecz ograniczenia konfliktu na linii człowiek-tygrys, opracowuje rekomendacje dla decydentów politycznych i wspiera rządy w realizacji trudnych wyzwań, działa na rzecz ustanowienia nowych obszarów chronionych, podnosi świadomość społeczną nt. roli tygrysów w ekosystemach itd. Dzięki inicjatywie TX2, wpieranej również przez WWF i realizowanej przez ostatnich 12 lat przez rządy państw występowania tygrysów, pierwszy raz od 100 lat udało się odwrócić krzywą wymierania tych zwierząt. Nie wiadomo jednak, czy trend ten da się utrzymać, biorąc pod uwagę dane z przedstawionego raportu.

 

* szacunkowe dane Globalnego Forum Tygrysów – międzyrządowego organu zajmującego się ochroną tygrysów, zaktualizowane po opublikowaniu artykułu na podstawie danych z lipca 2023