Żeby łagodzić skutki zmiany klimatu, takie jak susze, powodzie i fale upałów oraz przystosowywać do nich nasze społeczeństwo i gospodarkę, musimy chronić i odbudowywać ekosystemy. W tym celu konieczne jest zwiększenie dopłat na inwestycje w przyrodę i towarzyszące im wsparcie finansowe dla rolników, leśników, właścicieli gruntów, rybaków, społeczności przybrzeżnych i lokalnych mieszkańców zaangażowanych w odbudowę przyrody, a także przekierowanie na ten cel innych, szkodliwych dla środowiska dopłat.
1. Zwiększenie unijnych i krajowych inwestycji w przyrodę i zaangażowanych w jej odbudowę ludzi o co najmniej 50 mld euro rocznie.
2. Przekierowanie dopłat do paliw kopalnych i innych szkodliwych dla środowiska dotacji na zieloną transformację, z uwzględnieniem wsparcia dla społeczności wrażliwych i narażonych sektorów gospodarki.
3. Wzmocnienie unijnych ram zrównoważonego finansowania poprzez doprecyzowanie pojęcia działalności zrównoważonej pod względem środowiskowym.
4. Poprawa społecznego dostępu do informacji i wymiaru sprawiedliwości.
5. Sprawiedliwa transformacja dzięki inwestycjom w programy poprawy energooszczędności, modernizacji budynków, przekwalifikowania i ponownego zatrudnienia.
| |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
| Zieloni |
✓ |
✓ |
✓ |
✓ |
✓ |
| Razem |
✓ |
✓ |
✓ |
✓ |
✓ |
| Nowa Lewica |
✓ |
✓ |
✓ |
✓ |
✓ |
| iPL |
✓ |
✓ |
✓ |
✓ |
✓ |
| Polska 2050 |
! |
✓ |
x |
! |
✓ |
| PSL |
! |
x |
x |
! |
✓ |
| Kukiz '15 |
? |
? |
x |
✓ |
✓ |
| Od Nowa |
! |
! |
x |
! |
✓ |
| Konfederacja |
x |
x |
x |
x |
x |
| ✓ |
Zgodne z zaleceniami WWF |
| ! |
Częściowo zgodne z zaleceniami WWF |
| x |
Niezgodne z zaleceniami WWF |
| ? |
Brak odpowiedzi lub odp. niejednoznaczna |
Zlecone przez Komisję Europejską badanie1 podaje ostrożne szacunki, według których realizacja celów unijnej Strategii na rzecz bioróżnorodności 2030 będzie wymagać w latach 2021–2030 nakładów rzędu co najmniej 48 miliardów euro rocznie. Szacuje się, że w 2021 r. UE i państwa członkowskie zainwestowały zaledwie 27 miliardów euro.
Wypełnienie luki w finansowaniu ochrony i odbudowy przyrody zarówno na poziomie UE, jak i poszczególnych jej państw, jest konieczne do rozwiązania kryzysu utraty bioróżnorodności. Jest to także okazja do wspomagania tych, którzy bezpośrednio pracują przy odbudowie przyrody, zwiększenia naszej odporności na katastrofy klimatyczne i wsparcia zrównoważonej produkcji żywności. Finansowanie działań na rzecz przyrody to inwestycja, a nie koszt – każde 1 euro zainwestowane w obudowę przyrody przynosi zwrot gospodarczy w wysokości 8 euro2.
Zapytaliśmy ugrupowania polityczne, czy popierają zwiększenie unijnych i krajowych inwestycji w przyrodę do co najmniej 50 miliardów euro rocznie. Zdania są podzielone:
Zieloni, Lewica Razem, Nowa Lewica i Inicjatywa Polska stoją na stanowisku poparcia zwiększenia unijnych i krajowych inwestycji w przyrodę o wskazaną powyżej sumę. Możemy albo zainwestować teraz w mitygację i adaptację do zmian klimatu oraz w ochronę bioróżnorodności, albo możemy ponieść dużo większe koszty w przyszłości – wybór powinien być oczywisty, ale niestety nie jest, jak uzasadnia partia Razem.
Polska 2050 Szymona Hołowni, Polskie Stronnictwo Ludowe oraz OdNowa Rzeczypospolitej Polskiej również są za zwiększeniem inwestycji, ale nie zobowiązując się do konkretnych kwot.
Przeciwnie Konfederacja, która nie popiera zwiększenia względem obecnego poziomu.
Poseł Jarosław Sachajko reprezentujący partię Kukiz’15, poparł zwiększenie unijnych i krajowych inwestycji w przyrodę, ale udzielony przez niego komentarz uniemożliwił jednoznaczną interpretację odpowiedzi: Popieram inwestycje nawet 100 mld euro rocznie z pieniędzy, które utraciliśmy w wyniku II Wojny Światowej. Nie wyrażam zgody na inwestycje z pieniędzy, które obecnie polskie społeczeństwo stara się wypracować z powodu oddania Nas w ruską strefę wpływu3.
Dopłaty do działalności szkodzącej środowisku, jak wydobycie paliw kopalnych i rolnictwo przemysłowe, przyczyniają się do nadmiernej eksploatacji zasobów naturalnych, utraty różnorodności biologicznej i zwiększenia emisji gazów cieplarnianych. Pociągają za sobą olbrzymie ukryte koszty społeczne i finansowe, osłabiając możliwości finansowania Europejskiego Zielonego Ładu. Przekierowanie tych dopłat ma zasadnicze znaczenie, ponieważ pomogłoby promować zrównoważony rozwój i przyspieszyć transformację w kierunku gospodarki bardziej przyjaznej środowisku. Aby rozwiązać ten problem, UE i państwa członkowskie wielokrotnie składały niewiążące zobowiązania do wyeliminowania publicznych dopłat do paliw kopalnych i innego rodzaju działalności związanej z niszczeniem przyrody4. Nie istnieją jednak obecnie żadne ramy prawne wspierające te zobowiązania. W rezultacie na tym polu dokonał się tylko znikomy postęp.
Przekierowanie szkodliwych dopłat na rzecz zielonej transformacji, z naciskiem na wsparcie transformacji kluczowych sektorów gospodarki i gospodarstw domowych, byłoby ważnym krokiem na drodze do finansowania tych istotnych działań.
Na pytanie o zobowiązanie się partii do przekierowania unijnych i krajowych szkodliwych dla środowiska dopłat, w tym do paliw kopalnych, na działania związane z zieloną transformacją otrzymaliśmy deklaracje:
Zieloni, Lewica Razem, Nowa Lewica, Inicjatywa Polska oraz Polska 2050 Szymona Hołowni popierają przyjęcie i wdrożenie prawnych środków zmierzających do wyeliminowania unijnych i krajowych dopłat do paliw kopalnych oraz innych dopłat szkodliwych dla środowiska. Uważają też, że dopłaty te powinny zostać przede wszystkim przekierowane na zieloną transformację ze szczególnym naciskiem na wsparcie narażonych grup społecznych i kluczowych interesariuszy. Partie zwracają szczególną uwagę na dobrostan grup społecznych. Razem uzasadnia: Dopłaty do paliw kopalnych i przemysłowej hodowli zwierząt to konserwowanie umierającego systemu, który tylko pogłębia kryzys, w jakim się znajdujemy i musimy od nich odejść jak najszybciej. Jednocześnie musimy zdawać sobie sprawę z tego, że bezpieczeństwo bytowe wielu grup społecznych jest obecnie uzależnione od tych niszczących branży i musimy dokonać transformacji w sposób, który umożliwi im znalezienie stabilnego, dobrze płatnego zatrudnienia w nowych, przyjaznych dla środowiska branżach. Nowa Lewica podkreśla, że eliminacja nie powinna obejmować programów chroniących przed ubóstwem energetycznym.
OdNowa Rzeczypospolitej Polskiej również wyraża poparcie dla przekierowania dopłat, jednak ich zdaniem do osiągnięcia tego celu nie są konieczne żadne dodatkowe środki prawne.
Polskie Stronnictwo Ludowe i Konfederacja nie popierają eliminacji dopłat do paliw kopalnych i innych dopłat szkodliwych dla środowiska.
Kukiz'15, choć deklaruje poparcie przyjęcia i wdrożenia prawnych środków zmierzających do wyeliminowania unijnych i krajowych dopłat szkodliwych dla środowiska, dodaje, że: Należy robić to stopniowo poczynając od tych którzy obecnie korzystają z opowiadania o ratowaniu klimatu rujnując środowisko naturalne w Afryce czy Ameryce Południowej (...).
Zielone finansowanie to bardzo skuteczny instrument tworzenia bardziej ekologicznej gospodarki, ponieważ ukierunkowuje kapitał i inwestycje na działalność zrównoważoną pod względem środowiskowym.
Pierwszym koniecznym krokiem jest doprecyzowanie pojęcia „działalności zrównoważonej pod względem środowiskowym”. Osiągnięto w tej dziedzinie znaczny postęp dzięki unijnej Taksonomii5 z 2021 roku. Taksonomia UE to system klasyfikacji wprowadzony przez Unię Europejską w celu określenia, które rodzaje działalności gospodarczej można uznać za zrównoważone pod względem środowiskowym. Klasyfikacja ta jest jednak niekompletna, bowiem nie zawiera czytelnego rozróżnienia pomiędzy niezrównoważoną działalnością, którą należy niezwłocznie wyeliminować, a działalnością, która może ostatecznie zostać skategoryzowana jako zielona pod warunkiem uruchomienia stworzonego specjalnie dla niej planu inwestycyjnego. Rzeczywiste osiągnięcie „systemu zielonych funduszy” będzie wymagać wzmocnienia unijnych ram prawnych w zakresie zrównoważonego finansowania. Najskuteczniejszym rozwiązaniem byłoby rozszerzenie obecnej systematyki: zamiast jednej kategorii („zrównoważona”) należałoby wprowadzić trzy kategorie, klasyfikując działalność gospodarczą jako „zrównoważoną”, „przejściową” (w procesie transformacji) lub „niezrównoważoną”.
Zapytaliśmy partie, czy będą dążyć do rozszerzenia unijnych ram zrównoważonego finansowania o kategorie działalności „przejściowej” i „niezrównoważonej”, uzupełniając zdefiniowaną uprzednio działalność „zrównoważoną”. Zdania wśród polskich partii były wyraźnie podzielone:
Zieloni, Lewica Razem, Nowa Lewica i Inicjatywa Polska będą dążyć do przyjęcia „rozszerzonej” systematyki, obejmującej trzy kategorie oraz definicje „zrównoważonej”, „przejściowej” i „niezrównoważonej” działalności gospodarczej.
Polska 2050 Szymona Hołowni, Polskie Stronnictwo Ludowe, OdNowa Rzeczypospolitej Polskiej, Kukiz’15 i Konfederacja uważają obecne podejście oparte na kategorii „zrównoważonej” działalności za wystarczające, w związku z czym nie poprą przyjęcia „rozszerzonej” systematyki. Konfederacja zaznacza w swojej wypowiedzi, że: Nawet obecna systematyka jest szkodliwa. Traktatowym celem Unii Europejskiej nie jest tworzenie >>bardziej ekologicznej<< gospodarki, tylko dążenie do dobrobytu obywateli UE.
Właściwa implementacja unijnego prawodawstwa wymaga, aby zarówno organizacje społeczeństwa obywatelskiego, jak i indywidualni obywatele mieli dostęp do informacji publicznej i, w miarę potrzeby, mogli domagać się sprawiedliwości w sądach krajowych. Według danych za 2022 rok, dostęp zainteresowanych obywateli do wymiaru sprawiedliwości był utrudniony w 21 z 27 państw członkowskich ze względu na utrzymujące się bariery6. Obok niewystarczającego dostępu do informacji o decyzjach środowiskowych, bariery obejmują także ograniczone prawo do wnoszenia spraw do sądów przez ekologiczne organizacje pozarządowe i osoby prywatne, bardzo wysokie koszty oraz stosowanie przez sędziów zbyt wąskiej kwalifikacji prawnej.
Nowa kadencja Parlamentu Europejskiego będzie miała okazję usprawnić implementację Europejskiego Zielonego Ładu poprzez usunięcie barier utrudniających dostęp do informacji i wymiaru sprawiedliwości w państwach członkowskich, gwarantując obywatelom realizację ich praw podstawowych.
Czy partie będą dążyć do poprawy publicznego dostępu do informacji i wymiaru sprawiedliwości?
Większość partii zobowiązuje się do przyspieszenia krajowej implementacji istniejących zobowiązań w zakresie dostępu do informacji i wymiaru sprawiedliwości, a także do wspierania na poziomie Unii Europejskiej dalszych inicjatyw zmierzających do zapewnienia lepszej zgodności z wymogiem równego dostępu do wymiaru sprawiedliwości w UE i państwach członkowskich. Postulat poparli Zieloni, Lewica Razem, Nowa Lewica, Inicjatywa Polska i Kukiz’15. Jak podkreśla Razem, strona społeczna, w tym osoby aktywistyczne, obywatele i naukowczynie, stanowią jedno z istotnych zabezpieczeń dla stanu przyrodniczego kraju. Jednak, żeby mogli oni sprawnie działać, potrzebują pełnego, rzetelnego i aktualnego dostępu do wiedzy o stanie środowiska i działaniach władz i instytucji publicznych. Zdaniem Kukiz’15 wymiar sprawiedliwości jest kluczowy dla obywatela, w swoim założeniu ma chronić jednostkę przed autorytarnym rządem i urzędnikami. Kukiz'15 od 2015 roku domaga się usprawnienia i transparentności systemu sądownictwa w Polsce oraz przestrzegania Konstytucji (...).
Polska 2050, PSL i OdNowa wspierają przyspieszenie krajowej implementacji istniejących zobowiązań w zakresie dostępu do informacji i wymiaru sprawiedliwości, ale uważają, że dalsze inicjatywy na poziomie Unii Europejskiej nie są konieczne.
Konfederacja nie popiera żadnych dodatkowych działań zwiększających dostęp do informacji i wymiaru sprawiedliwości.
Wpływ transformacji UE w kierunku neutralności klimatycznej najsilniej odczuwany jest na poziomie lokalnym. Miliony obywateli będą musiały się przekwalifikować lub znaleźć nową pracę w miarę zastępowania zanieczyszczających gałęzi przemysłu działalnością przyjazną dla środowiska i neutralną dla klimatu. Co więcej, gospodarstwa domowe o najniższych dochodach mają największe trudności w dostępie do czystej energii i energooszczędnych technologii, takich jak pompy ciepła, samochody elektryczne czy panele fotowoltaiczne. Mimo że obecne unijne ramy sprawiedliwej transformacji7 skupiają się na szybkiej dekarbonizacji w kilku konkretnych obszarach, niezbędne są dodatkowe środki o szerszym zasięgu.
Jeśli zielonej transformacji nie będzie towarzyszyć polityka ograniczająca jej społeczne oddziaływania, będziemy doświadczać coraz większych nierówności, narastającego ubóstwa i rozluźnienia więzi społecznych. Sprawiedliwa transformacja w kierunku zrównoważonego rozwoju to transformacja, która nie pozostawi nikogo samemu sobie i w tyle.
Zapytaliśmy partie, czy zobowiązują się do zapewnienia sprawiedliwej transformacji poprzez uruchomienie dużych unijnych inwestycji w programy poprawy energooszczędności, modernizacji budynków i zmiany kwalifikacji zawodowych/zatrudnienia.
Zdecydowana większość opowiedziała się za wprowadzeniem kolejnych dużych unijnych programów inwestycyjnych wspierających sprawiedliwą i uczciwą transformację – Zieloni, Lewica Razem, Inicjatywa Polska, Polska 2050 Szymona Hołowni, Polskie Stronnictwo Ludowe, Kukiz’15, OdNowa Rzeczypospolitej Polskiej. Razem podkreśla, że musimy przeprowadzić sprawiedliwą i solidarną transformację klimatyczną, która zapewni realizację celów środowiskowych i jednocześnie będzie służyła zmniejszaniu, a nie powiększaniu nierówności ekonomicznych. Energooszczędność i termomodernizacja stanowią niezbędny element takiej transformacji. Jak podkreśla Kukiz’15, ważne, aby przed wdrożeniem tego postulatu zagwarantować na ten cel środki (widzę duże możliwości do pozyskania funduszy, obniżając uposażenia komisarzy, europarlamentarzystów, urzędników w PE i KE do średniego wynagrodzenia w Polsce) i zaczekać do zakończenia procesu przekwalifikowania się (...) milionów obywateli na działalność przyjazną środowisku i neutralnie klimatycznie.
Tylko Konfederacja udzieliła odpowiedzi negatywnej.
Szukaj
