Rzeki i ich doliny to nie tylko cenne obszary przyrodnicze, ale też popularne miejsca rekreacji Polek i Polaków. Wielu z nas chciałoby pływać kajakiem po czystej i pełnej ryb wodzie, a podczas spacerów przez okoliczne lasy i łąki obserwować dzikie zwierzęta. By móc to robić, chrońmy i odtwarzajmy naturalny bieg rzek oraz dostosowujmy do niego nasze plany. Zdrowe środowisko to wysoka jakość naszego życia. 

W dalszej części artykułu:

  1. Przyrodnicze walory rzecznych terenów
  2. Wpływ turystyki rzecznej na gospodarkę Polski
  3. Jak można spędzać czas nad rzeką? - możliwości rekreacyjne
  4. Wyzwania branży turystycznej związanej z rzekami
  5. Dlaczego należy zostawić rzeki w ich naturalnym stanie?

1. Przyrodnicze walory rzecznych terenów

W wakacje wielu z nas choć na chwilę opuściło swoje domy, by odpocząć na łonie natury. W ostatnich miesiącach polskie rzeki zapełniły się kajakarzami, wędkarzami i uczestnikami rejsów turystycznych, a na brzegach nie brakowało spacerowiczów, plażowiczów i przede wszystkim entuzjastów dzikiej przyrody. Turystów szczególnie licznie przyciągają największe z nich, takie jak, Odra czy Bug, które na długich odcinkach zachowały swój naturalny charakter. Ze względu na unikalne walory przyrodnicze chętnie odwiedzane są też doliny mniejszych rzek – np. Krutyni, Biebrzy czy Drawy. Turystyka rzeczna to nie tylko lubiany sposób spędzania wolnego czasu, ale też znaczące zyski finansowe dla regionu.

2. Wpływ turystyki rzecznej na gospodarkę Polski

Turystyka jest źródłem dochodu dla setek tysięcy ludzi w Polsce. Liczba turystów w naszym kraju rośnie, tylko w 2022 r. z turystycznych obiektów noclegowych skorzystało 35,4 mln osób (GUS). Dzięki ich wydatkom mogą istnieć m.in. wypożyczalnie sprzętu wodnego, obiekty gastronomiczne i sklepy, w których powstają nowe miejsca pracy. W sąsiedztwie dzikich i swobodnie meandrujących rzek, odpoczywają nie tylko liczni goście, ale też mieszkańcy danej okolicy. W końcu, kto chciałby spędzać swój wolny czas w pobliżu pełnego brudnej wody wybetonowanego kanału? 

3. Jak można spędzać czas nad rzeką? - możliwości rekreacyjne

Coraz większą popularnością cieszą się dziś już nie tylko kajakarstwo, żeglarstwo i wędkarstwo, ale też relatywnie nowe sporty wodne, takie jak wakeboarding czy pływanie na SUP. Trudno wyobrazić sobie, by rzeka, nad którą wypoczywamy w ten sposób, pełniła równocześnie rolę wielkiej drogi wodnej, po której, tak jak po Renie czy Dunaju, pływają barki o długości przekraczającej 100 m. Nie tylko rzeka straciłaby swój urok, ale też byłoby to niebezpieczne m.in. dla kajakarzy, osób, które wędkują z niewielkich łodzi czy nawet brzegu.  

– Naturalne i czyste rzeki to dla nas wszystkich doskonałe miejsca do rekreacji i uprawiania sportu czy żeglugi turystycznej. Dostosujmy łodzie do rzek, a nie odwrotnie. Korzystajmy ze środowiska z szacunkiem, a będziemy mogli dalej cieszyć się jego naturalnym pięknem – mówi dr Alicja Pawelec, kierowniczka Zespołu Ochrony Ekosystemów Rzecznych w WWF Polska. 

3. Wyzwania branży turystycznej związanej z rzekami

Turystyka cierpi w efekcie katastrof ekologicznych, takich jak ta, która rozpoczęła się rok temu nad Odrą. Regularne zrzuty słonych wód kopalnianych stały się zasadniczą przyczyną toksycznego zakwitu słonowodnych glonów.  

- Odwiedzający bali się o własne zdrowie. Korzystanie z wody było niemożliwe z przyczyn oczywistych. Okolica Odry straciła, bo ludzie po prostu bali się przyjeżdżać w te strony z troski o własne zdrowie i bezpieczeństwo – komentuje dr Pawelec. - Dlatego tak ważne jest dbanie również o jakość wód - dodaje.  

- Co roku, w ostatnią niedzielę września obchodzimy Światowy Dzień Rzek. To dobra okazja, by udać się nad tę, która płynie najbliżej naszego domu, by na własne oczy zobaczyć w jakim jest stanie – informuje Katarzyna Czupryniak, Specjalistka ds. Ochrony Ekosystemów Wodnych w WWF Polska. Regularnie robią to m.in. uczestnicy programu Strażnicy Rzek WWF. To wolontariusze, którzy obejmują opieką wybrane przez siebie rzeki, angażują się w ich ochronę oraz interweniują w razie szkodliwych zdarzeń.   

4. Dlaczego należy zostawić rzeki w ich naturalnym stanie?

Rzeki i piękno krajobrazu dolin rzecznych są ważnym elementem polskiego dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego. Niektóre ich odcinki takie jak dolina Środkowej Wisły czy dolina Biebrzy zachowały się w niemal niezmienionym stanie i są dziś jednymi z najcenniejszych przyrodniczo miejsc w Europie. Inne, takie jak dolina Dolnej Odry, odzyskały wiele naturalnych cech po dekadach od ostatnich przekształceń. Przykładem jest leżące w tej dolinie Międzyodrze, czyli liczący 60 km² dziki i podmokły teren  pomiędzy dwoma ramionami Odry – biegnącą w naturalnym korycie Odrą Zachodnią i utworzoną jako sztuczny przekop Odrą Wschodnią. Na początku XX w. został on osuszony i był wykorzystywany m.in. do wypasu zwierząt. Po 1945 r., gdy znalazł się w pobliżu granicy polsko-niemieckiej, budowle hydrotechniczne stopniowo popadły w ruinę. W latach 60. definitywnie zaprzestano działalności rolniczej, a Międzyodrze obecnie ulega renaturyzacji i odzyskuje swój bagienny charakter. Jest to dziś raj dla miłośników ptaków, który przyciąga turystów z całej Europy. Od początku lat 90. działa tam park krajobrazowy i regularnie powracają pomysły ustanowienia na jego terenie parku narodowego. Jego powstanie umożliwiłoby lepszą ochronę i zarządzanie tym obszarem. 

Z drugiej strony, słyszymy też o planach budowy w Polsce trzech międzynarodowych dróg wodnych. Ich realizacja i budowa systemu zapór koniecznych do podniesienia poziomu wody, zamieni Odrę, Wartę, Noteć i Wisłę, w kanały żeglugowe, niszcząc tym samym ich walory przyrodnicze i turystyczne. Jak wynika z raportu WWF „Żegluga czy kolej? Perspektywy rozwoju zrównoważonego transportu w Polsce do 2050 roku”, inwestycje w rozwój infrastruktury kolejowej są bardziej opłacalne i efektywne. Dodatkowo w wyniku zmiany klimatu zmienia się dostępność wód powierzchniowych, co oznacza, że inwestycja, nawet gdyby była opłacalna, jest po prostu niepewna. Korzyści z rozbudowy dróg wodnych będą niewspółmiernie małe w stosunku do wydatkowanych na nie kwot. Rzeki i ich doliny powinny dziś być przede wszystkim miejscami odpoczynku i rekreacji, celami podróży turystycznych. Powinniśmy doceniać ich przyrodę i związane z nią usługi ekosystemowe. Planując rozwój infrastruktury należy brać pod uwagę potrzeby przyrody, szczególnie gdy istnieją tańsze i lepsze alternatywy - np. w postaci rozbudowy kolei. Dbajmy o środowisko, bo to nasze wspólne dobro, które zapewnia zdrowe życie. To nasz skarb. Nasza Polska, o którą warto walczyć.