BEZ LASÓW BĘDZIEMY W LESIE

Eksploatacja polskich lasów stale rośnie. Między rokiem 1990 a 2021 pozyskanie drewna w polskich lasach wzrosło aż o 140%¹. Tymczasem, chociaż w 2022 Lasy Państwowe odnotowały rekordowe przychody w wysokości 15 mld zł, czyli o 50% więcej niż w 2021 r., na ochronę leśnej przyrody w zeszłym roku wydano zaledwie 0,4% przychodów. Niepokojące jest, że udział środków przeznaczonych na ochronę przyrody zmniejszył się nawet względem 2021 r., kiedy to stanowił tylko 0,5% przychodów². Trend ten jest tym bardziej alarmujący, zważywszy na pogarszający się stan prawie 40% chronionych leśnych siedlisk przyrodniczych Natura 2000. Co więcej, stan zachowania chronionych leśnych siedlisk przyrodniczych w większości oceniany jest jako niewłaściwy lub zły. W stanie dobrym jest tylko 24% siedlisk³. W porównaniu do średniej UE chronione leśne siedliska przyrodnicze są w gorszym stanie i więcej z nich ulega degradacji. Mamy obawę, że najcenniejsze obszary leśne w Polsce nie są chronione w wystarczający sposób.

W warunkach polskich to właśnie stare, dojrzałe lasy są najbardziej złożonymi ekosystemami lądowymi i występuje tam największe łączne bogactwo gatunków ze wszystkich grup systematycznych, powiązanych między sobą skomplikowanymi zależnościami⁴. Stare lasy są również ogromnym magazynem węgla^5,6, co ma znaczącą korzyść dla klimatu. Nie bez przyczyny spośród pięciu celów, jakie w ustawie o lasach stawiane są zrównoważonej gospodarce leśnej, aż cztery z nich (i to wymienione w pierwszej kolejności!) odnoszą się do zachowania i ochrony lasów, ich różnorodnej przyrody, wód, gleb i korzystnego wpływu na klimat⁷. Pełna realizacja wymienionych celów wymaga ścisłej ochrony lasów. Tymczasem na koniec 2019 r. tylko 7,5% lasów zarządzanych przez PGL Lasy Państwowe⁸ jest wyłączonych z pozyskania drewna. W naszej opinii, należy wyłączyć z użytkowania co najmniej 20% lasów zarządzanych przez PGL LP, aby zachować priorytety prowadzenia zrównoważonej gospodarki leśnej, przyjaznej dla człowieka, klimatu i przyrody.

Równocześnie od listopada 2022 r. do maja 2023 r. powierzchnia lasów certyfikowanych w systemie FSC zmniejszyła się w Polsce o 30%⁹. Certyfikat ten jest sygnałem, że gospodarka leśna prowadzona jest w sposób jak najbardziej zrównoważony, z dbałością o różnorodność biologiczną, potrzeby społeczne i ekonomiczne. Wycofywanie się Lasów Państwowych z certyfikacji FSC budzi duże zaniepokojenie nie tylko ze względów przyrodniczych. Ma to też silny wpływ na przemysł drzewny, który stanowi aż 6,5% krajowego PKB. Przedstawiciele tej branży wielokrotnie już apelowali do Państwa, że certyfikat FSC jest wymagany przez odbiorców eksportowanych materiałów i jest niezbędny, by przemysł ten mógł się rozwijać¹⁰.

Tymczasem zagrożenie środowiska leśnego w Polsce należy do najwyższych w Europie¹¹. Zmiana klimatu dotyka lasy, w 2021 r. wśród negatywnych zjawisk pogodowych o zasięgu krajowym jedną z najbardziej dotkliwych dla lasów była susza. W drzewostanach w wieku powyżej 20 lat, zarządzanych przez Lasy Państwowe, odnotowano 35,6 tys. ha drzewostanów istotnie uszkodzonych przez zakłócenia stosunków wodnych, głównie suszę¹². Jednocześnie, szacuje się, że 85% wszystkich torfowisk na terenach leśnych jest osuszonych. To aż 294 tys. ha obszarów o dużych walorach przyrodniczych, a jednocześnie o ogromnym potencjale retencji wody i magazynowania węgla.

Całkowite emisje gazów cieplarnianych z odwodnionych torfowisk we wszystkich polskich lasach szacuje się na 3,6 Mt ekw. CO2, a potencjał redukcji emisji, które można osiągnąć w skali Polski zabagniając osuszone torfowiska leśne, wynosi ok. 2,5 Mt ekw. CO2¹³. Odtwarzanie torfowisk na obszarach zarządzanych przez PGL Lasy Państwowe, głównie poprzez ich nawadnianie, to naszym zdaniem jedno z kluczowych i pilnych działań. Dbałość o zatrzymywanie wody w miejscu, w którym ona opada, a także ochrona i odtwarzanie poprzez nawodnienie leśnych terenów podmokłych – jest najtańszym sposobem na co najmniej utrzymanie, a nawet wzrost potencjału akumulacyjnego lasu oraz jego ochronę przed skutkami suszy¹⁴.

Dlatego zwracamy się do Pana z apelem o podjęcie pilnych działań dla poprawy stanu polskich lasów, w szczególności poprzez:

• wyłączenie z gospodarki leśnej 20% obszaru powierzchni lasów zarządzanych przez PGL Lasy Państwowe, w tym w szczególności starych lasów¹⁵ oraz terenów podmokłych (szczególnie łęgów i olsów)
• objęcie certyfikacją FSC wszystkich lasów zarządzanych przez PGL Lasy Państwowe
• czynną ochronę klimatu i zasobów wód poprzez nawodnienie i utrzymanie odpowiednich stosunków wodnych na wszystkich torfowiskach z zarządzie PGL LP

Nie mamy wątpliwości, że dobro polskich lasów leży Panu na sercu, dlatego liczymy na szybką reakcję z Pana strony, poprzez zastosowanie się do naszych rekomendacji. Deklarujemy otwartość na współpracę, chętnie włączymy się w działania. Razem możemy więcej.

 

¹ Zajączkowski G., Jabłoński M., Jabłoński T., Sikora K., Kowalska A., Małachowska J., Piwnicki J., 2022. Raport o stanie lasów w Polsce 2021. Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych. W pierwotnie opublikowanej wersji listu zamiast wartości 140% widniało 60%, co było błędem edytorskim, za który przepraszamy.
²Opracowanie własne na podstawie rocznych Sprawozdań finansowo-gospodarczych Lasów Państwowych z lat 2021 i 2022 (https://www.lasy.gov.pl/pl/informacje/publikacje/informacje-statystyczne-i-raporty/sprawozdanie-finansowo-gospodarcze-pgl-lp)
³ https://forest.eea.europa.eu/countries/poland/biodiversity ⁴ Puhalski T., Prusinkiewicz Z., 1990.: Ekologiczne podstawy siedliskoznawstwa leśnego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne
⁵ S. Luyssaert, E. Detlef-Schulze, A. Börner, A. Knohl, D. Hessenmöller, B. Law, P. Ciais, J. Grace. 2008: Old-growth forests as global carbon sinks. Nature letters, 455: 213-215
⁶ IPCC, 2007: Climate Change 2007: Mitigation. Contribution of Working Group III to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [B. Metz, O.R. Davidson, P.R. Bosch, R. Dave, L.A. Meyer (eds)], Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA., str. 541-584
⁷ Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz.U. 2022 poz. 672).
⁸ https://twitter.com/LPanstwowe/status/1260106983908261888?s=20, ostatni dostęp 19.07.2023 r.
⁹ Za: Prezentacja FSC przedstawiona na Forum Przemysłu Drzewnego 2023 FSC - Forum Przemysłu Drzewnego 2023 FINAL.pdf
¹⁰ Informacja nt. systemu certyfikacji drewna w Polsce w standardzie FSC i PEFC – skutki dla przemysłu drzewnego stopniowej rezygnacji z certyfikacji drewna systemem FSC przez regionalne jednostki Lasów Państwowych. Materiały Ministerstwa Rozwoju i Technologii na posiedzenie Sejmowej Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa (Posiedzenie nr 161 z dnia 2023-05-24). Kwiecień 2023.
¹¹ Zajączkowski G., Jabłoński M., Jabłoński T., Sikora K., Kowalska A., Małachowska J., Piwnicki J., 2022. Raport o stanie lasów w Polsce 2021. Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych.
Zajączkowski G., Jabłoński M., Jabłoński T., Szmidla H., Kowalska A., Małachowska J. i in., 2021. Raport o stanie lasów w Polsce 2020. Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych.
¹² Zajączkowski G., Jabłoński M., Jabłoński T., Sikora K., Kowalska A., Małachowska J., Piwnicki J., 2022. Raport o stanie lasów w Polsce 2021. Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych.
¹³ Wiktor Kotowski (2021). Oszacowanie emisji gazów cieplarnianych z użytkowania gleb organicznych w Polsce oraz potencjału ich redukcji. Fundacja WWF Polska.
¹⁴ Fundacja WWF Polska (2020). Zeroemisyjna Polska 2050 https://www.wwf.pl/ZeroemisyjnaPolska
¹⁵ Sugerujemy objęcie ochroną starych lasów zgodnie z definicją unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030: Register of Commission Documents - SWD(2023)62 (europa.eu) lub takich lasów, które mają potencjał, by wraz z biegiem czasu stać się starolasami zgodnie z powyższą definicją