Jako Fundacja wierzymy, że decyzje o zmianie modelu wytwarzania energii to decyzje o naszej przyszłości i powinny być podejmowane w sposób przejrzysty i partycypacyjny. Dlatego WWF Polska włączyła się w obrady panelu obywatelskiego, który wypracuje rekomendacje do osiągnięcia neutralności klimatycznej przez Warszawę z wykorzystaniem efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii. Naszym zdaniem najważniejsze jest skupienie się na ogrzewaniu i transporcie oraz dalszej współpracy z mieszkańcami i ekspertami.

Panele obywatelskie to jedno z najbardziej skutecznych narzędzi włączających mieszkańców do procesu decyzyjnego. Polega on na wylosowaniu spośród wszystkich dorosłych mieszkańców grupy reprezentatywnej pod względem płci, wieku, wykształcenia i miejsca zamieszkania. Grupa ta (licząca zazwyczaj od 50 do 100 osób) spotyka się ze w regularnych odstępach w celu wypracowania rekomendacji dla władz krajowych lub samorządowych. Co kluczowe, prace są wiążące, spotkanie poprzedza deklaracja włodarzy, że wdrożą wypracowane przez mieszkańców rozwiązania.  Panele obywatelskie odbyły się do tej pory m.in. w Gdańsku, Lublinie i Wrocławiu. W Irlandii ogólnokrajowy panel obywatelski doprowadził do referendum, zmiany konstytucji i liberalizacji ustawy aborcyjnej.

Warszawa neutralna klimatycznie do 2050 roku

Główną przyczyną zwołania panelu obywatelskiego w Warszawie jest deklaracja władz miasta dotycząca osiągnięcia do 2050 roku neutralności klimatycznej. Zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych do zera będzie wymagało bardzo dużego wysiłku – sama elektrociepłownia Siekierki emituje rocznie ponad 3 mln ton CO2 (ok. 1% całkowitych polskich emisji). Miasto Warszawa nie ma wpływu na politykę energetyczną państwa (czyli np. na to, skąd czerpiemy prąd), może jednak decydować o źródłach emisji gazów cieplarnianych znajdujących się w jego granicach.

Głęboka termomodernizacja kluczem do odstawienia paliw kopalnych

Najważniejszymi przyczynami emisji w mieście są ogrzewanie budynków i transport. Temat obecnie trwającego panelu obywatelskiego został ograniczony do obszarów efektywności energetycznej i OZE, stąd też nasze rekomendacje skupiły się przede wszystkim na ogrzewaniu budynków. Większość obiektów w Warszawie korzysta z sieci ciepłowniczej (ogrzewanej głównie węglem) lub z własnych kotłów, najczęściej opalanych gazem. Oba paliwa powodują emisję CO2 przy spalaniu, więc do 2050 roku musimy całkowicie z nich zrezygnować.

Problemem są też ogromne straty ciepła, wynikające z niestosowania powszechnie dostępnych technologii budowlanych. Wiele budynków w Warszawie jest nieocieplonych, a jeszcze więcej posiada prostą wentylację bez odzysku ciepła. Nawet nowe bloki potrzebują kilkukrotnie więcej energii do ogrzania niż wykonane prawidłowo tzw. budynki pasywne. Skala marnotrawstwa jest tak wielka, że zimą temperatura w centrum Warszawy jest nawet o 8°C wyższa niż na obrzeżach. Przeprowadzenie głębokiej termomodernizacji pozwala obniżyć zużycie ciepła o 50-90%.

Potrzebna analiza wariantowa dla ogrzewania

Wciąż brakuje nam odpowiedzi na pytanie, czym ogrzewać miasto po rezygnacji z węgla i gazu ziemnego. Dla systemu ciepłowniczego najprostszym rozwiązaniem jest przejście na biogaz i biomasę, jednak zasoby tych paliw możliwe do pozyskania w sposób zrównoważony są bardzo ograniczone. Kolektory słoneczne i ciepło odpadowe (np. z klimatyzacji) mają większy potencjał, ale są dostępne głównie latem. W małej skali, w budynkach pasywnych, bardzo dobrze sprawdzają się pompy ciepła. Budynki pozbawione dostępu do sieci ciepłowniczej i gazowniczej coraz częściej ogrzewane są właśnie za pomocą tej technologii.

Aby podjąć decyzję dotyczącą przyszłości ogrzewania w Warszawie potrzebne jest przeprowadzenie analizy różnych wariantów. Energooszczędność, w tym głęboka termomodernizacja, zbliża nas do celu neutralności klimatycznej, ale zmniejsza opłacalność już stosowanych rozwiązań. Czy opłaca się utrzymywać system ciepłowniczy, gdy ciepła będziemy potrzebowali znacznie mniej? Czy może każdy powinien odłączyć się od rury i zainstalować w domu małą pompę ciepła? Jaki przyjąć harmonogram działań i gdzie znaleźć dofinansowanie?

Wnioski dla panelistów

WWF Polska rekomenduje przeprowadzenie analizy wariantowej dotyczącej ogrzewania budynków w Warszawie. Chcemy, aby miasto zleciło przeprowadzenie symulacji, jak można zapewnić ciepło dla wszystkich budynków w mieście bez emisji gazów cieplarnianych. Analiza powinna zawierać również harmonogram działań i schemat finansowania potrzebnych inwestycji. Dopiero mając odpowiednią wiedzę możemy podjąć się tego ambitnego, ale niezmiernie ważnego zadania.

Cieszymy się, że władze miasta podejmują temat neutralności klimatycznej i zapraszają mieszkańców do partycypacji w podejmowaniu decyzji. Mamy nadzieję, że w przyszłym roku odbędzie się następny panel klimatyczny dotyczący transportu w mieście. Liczymy, że wylosowani spośród mieszkańców paneliści uwzględnią nasze rekomendacje i na następnych spotkaniach wypracują dobre wytyczne dla władz miasta.