Sieweczka obrożna – drobna mieszkanka polskich plaż

Kiedy wiosną i latem wybieramy się nad morze, z radością korzystamy z pięknych, piaszczystych plaż. Często jednak nie zdajemy sobie sprawy, że te same miejsca są domem dla wielu gatunków ptaków, w tym dla sieweczek obrożnych. Niezwykle niepozorne i delikatne, prowadzą tu swoje skomplikowane życie rodzinne, którego sukces zależy w dużej mierze od naszej ostrożności i świadomości. Ich przetrwanie to kwestia kilku kluczowych działań i... zwykłej ludzkiej empatii. 

Sieweczka obrożna (Charadrius hiaticula) to niewielki, ważący około 65 g ptak. Nieco mniejszy od szpaka, ale z dłuższymi, pomarańczowymi nogami. Ma dużą, jakby spłaszczoną głowę, czarne oczy, bardzo krótką szyję i pomarańczowy dziób z czarnym końcem. Upierzenie w kolorze piaskowym, biały brzuch i charakterystyczne czarne elementy: maskę na głowie oraz pas – „obrożę” - wokół szyi, której zawdzięcza swoją nazwę. Jej drobna sylwetka i barwy stanowią znakomity kamuflaż – tak dobry, że niejednokrotnie bywa przez ludzi niezauważana i zadeptywana¹. 

Populacja sieweczki obrożnej ma status zagrożonej wyginięciem na Czerwonej liście ptaków Polski oraz objęta jest ścisłą ochroną gatunkową, co oznacza m.in. zakaz jej płoszenia, fotografowania z bliska oraz wchodzenia na teren gniazdowania. Zgodnie z polskim prawem gatunek ten został zaklasyfikowany jako wymagający ochrony czynnej, czyli podejmowania działań wspierających zarówno jego populację, jak i siedliska. 

Głos sieweczki obrożnej to delikatne, fletowe „tjui”, przypominające ciche pogwizdywanie. W trakcie lotu tokowego samiec co jakiś czas obraca się, pokazując na przemian biały brzuch i brązowawy grzbiet. Towarzyszy temu przeciągłe, jodłujące wołanie: „takaalii, takaalii, takaalii…”². 

Jej dieta składa się głównie z mięczaków i owadów, a średnia długość życia tego niepozornego ptaka wynosi około 15 lat. Populacja sieweczki obrożnej na polskim Wybrzeżu liczy około 150 par lęgowych. 

Kiedy sieweczki przychodzą na świat

Sieweczki obrożne spędzają jesień i zimę w zachodniej Europie, m.in. we Francji, Hiszpanii, Portugalii, Anglii i na Wyspach Kanaryjskich. Na polskie plaże przylatują wczesną wiosną, a ich sezon lęgowy rozpoczyna się w kwietniu i trwa do końca sierpnia. To właśnie wtedy dochodzi do najważniejszego wydarzenia – składania jaj i wychowywania piskląt. W przeciwieństwie do wielu ptaków, które budują gniazda w zaroślach czy na drzewach, sieweczki składają jaja bezpośrednio na piasku – w płytkich zagłębieniach, często otoczonych patykami, muszlami lub roślinnością. Jaja są wysiadywane przez oboje rodziców przez około 25 dni. Po wykluciu, pisklęta potrafią zdobywać pokarm samodzielnie, jednak pozostają pod czułą opieką rodziców aż do uzyskania lotności, czyli przez ok. 24 dni. 

Co i kto zagraża sieweczkom 

Pierwsze tygodnie życia sieweczek obrożnych są absolutnie kluczowe – pisklęta są niewielkie, doskonale wtapiają się w otoczenie, ale jednocześnie są całkowicie bezbronne. Ich śmiertelność jest bardzo wysoka, a zagrożeń, również dla dorosłych osobników, jest bardzo dużo: 

• ataki drapieżników (lisy, łasicowate, krukowate, duże mewy),
• działalność człowieka (przekształcanie siedlisk, rozwój turystyki plażowej, sporty wodne, jazda konna po plaży, quady, eksplorowanie rezerwatów przyrody podczas okresu lęgowego, zadeptywania gniazd i jaj),
• psy (zwłaszcza te wolno puszczane bez smyczy mogą niszczyć gniazda i zabijać pisklęta),
• mechaniczne czyszczenie plaż (niszczy siedliska lęgowe),
• wezbrania wody i ekstremalne zjawiska pogodowe (gniazda mogą zostać zalane lub przysypane piaskiem). 

Jak sieweczki bronią się przed drapieżnikami 

Sieweczki obrożne wykształciły niezwykle sprytną strategię obronną. Gdy w pobliżu gniazda pojawi się potencjalne zagrożenie – pies, lis czy człowiek – dorosły ptak celowo oddala się, udając zranionego i wydając głośne dźwięki. W ten sposób próbuje zwrócić uwagę intruza i odciągnąć go od miejsca lęgu. Gdy niebezpieczeństwo minie, ptak wraca do gniazda. Choć brzmi to jak skuteczna taktyka, ma też poważne ograniczenia. Jeśli dorosły ptak zmuszony jest powtarzać ten manewr wielokrotnie w ciągu dnia przez obecność plażowiczów i psów, traci cenną energię i koncentrację. A kiedy nocą pojawi się prawdziwe zagrożenie, może zabraknąć mu sił, by skutecznie uciec lub obronić młode. Co więcej, każdorazowe opuszczenie gniazda wiąże się z ryzykiem dla jaj. W słoneczne, upalne dni nieosłonięte jaja szybko się przegrzewają, natomiast w chłodnych, wietrznych czy deszczowych warunkach – gwałtownie tracą ciepło. W efekcie wiele lęgów kończy się niepowodzeniem jeszcze zanim pisklęta zdążą się wykluć. 

Jak Błękitny Patrol WWF pomaga sieweczkom 

Na szczęście sieweczki obrożne nie są same. W ochronę tych ptaków na polskim Wybrzeżu zaangażowani są wolontariusze Błękitnego Patrolu WWF oraz grupa ornitologów. Ich praca polega na odnajdywaniu i zabezpieczaniu gniazd oraz edukowaniu lokalnych społeczności i turystów. Najbardziej charakterystycznym elementem tej ochrony są kosze ochronne – lekkie, druciane konstrukcje montowane nad gniazdami. Dzięki odpowiedniemu rozmiarowi oczek, pisklęta i rodzice mogą się swobodnie przemieszczać, ale do środka nie przedostaną się lisy, kuny, kruki czy psy. Kosze są otoczone palikami, sznurkami oraz tablicami, które informują turystów, że teren ten jest wyłączony z użytkowania. Wszystkie te działania znacząco zwiększają sukces lęgowy sieweczek. 

Jak Ty możesz pomóc sieweczkom 

Twoje zachowanie na plaży ma ogromne znaczenie. Nawet jeśli nie widzisz gniazda – to nie znaczy, że go tam nie ma. Warto pamiętać o kilku zasadach: 

• Wybieraj miejsca bliżej wody, z dala od wydm i zarośli.
• Zwracaj uwagę na zachowanie ptaków – jeśli latają nerwowo, krzyczą lub udają zranione – oddal się, bo jesteś blisko ich gniazda!
• Trzymaj psa na smyczy – nawet najbardziej łagodny pupil może być zagrożeniem dla piskląt.
• Nie wchodź na tereny ogrodzone patykami i sznurkami, opatrzone tablicami informacyjnymi.
• Obserwuj ptaki z daleka – najlepiej z pomocą lornetki.
• Nie zabieraj piskląt – ich rodzice są w pobliżu i najlepiej się nimi zaopiekują.
• Szanuj działania wolontariuszy i wolontariuszek Błękitnego Patrolu WWF – zrozum, że działają na rzecz ochrony zagrożonych gatunków. 

Jeżeli w okresie od kwietnia do sierpnia zobaczysz na plaży gniazdo sieweczki obrożnej, zawiadom Błękitny Patrol WWF: 📞795 536 009

Dla nas plaża to miejsce odpoczynku. Dla sieweczek – cały świat: dom, miejsce narodzin, pole codziennej walki o przetrwanie. Wystarczy odrobina uważności i szacunku z naszej strony, by te niezwykłe ptaki mogły spokojnie wychować swoje młode i wracać nad polskie morze każdego roku.

¹ Atlas ptaków polskich, Jestem na pTAK!

² Atlas ptaków polskich, Jestem na pTAK!