Apel do Rządu w sprawie wycinki drzew nad Bugiem

Fundacja WWF Polska wyraża głębokie zaniepokojenie skutkami prac na brzegu Bugu, polegającymi na budowie tzw. bariery elektronicznej wzdłuż rzeki Bug na granicy polsko-białoruskiej. Z informacji przekazywanych przez Straż Graniczną i doniesień prasowych wynika, że wycinka drzew objęła cały ponad 170 kilometrowy odcinek brzegu rzeki Bug na granicy z Białorusią, w tym również cenne siedliska przyrodnicze w obszarach Natura 2000 oraz w rezerwatach przyrody. Jednocześnie w pełni rozumiemy i popieramy konieczność ochrony granic naszego kraju.

Fundacja WWF Polska wystosowała list do Ministrów Spraw Wewnętrznych i Administracji, Obrony Narodowej, Klimatu i Środowiska oraz Infrastruktury, w którym apelujemy o:

• powstrzymanie, tak daleko jak to możliwe, dalszych negatywnych oddziaływań środowiskowych związanych z budową bariery;
• przeprowadzenie w ścisłej współpracy z Ministerstwem Klimatu i Środowiska i Generalną Dyrekcją Ochrony Środowiska kompensacji środowiskowych dla już wykonanych działań na granicznym odcinku Bugu;
• ograniczenie do niezbędnego minimum zasięgu dalszych prac ingerujących w stan ekologiczny rzeki Bug i w stan zasobów przyrodniczych tego obszaru;
• zastosowanie w jak najszerszym zakresie rozwiązań opartych na przyrodzie (Nature based Solutions, NbS);
• zapewnienie ścisłej współpracy między organami odpowiedzialnymi za ochronę granic Rzeczpospolitej, a organami ochrony środowiska, w tym wód, i ochrony przyrody.

Prace przy budowie bariery wzbudziły niepokój naukowców – szanowanych ekspertów z dziedziny ochrony przyrody, w tym profesorów związanych z Instytutem Badania Ssaków PAN oraz Uniwersytetem Warszawskim^[1]. Podobnie jak środowisko naukowe, obawiamy się, że tak silna ingerencja w ekosystem rzeki Bug jest dopiero wstępem do dużo bardziej zakrojonych działań – regulacji brzegów rzeki na całym jej granicznym odcinku (400 km). Plan takich przedsięwzięć hydrotechnicznych został ogłoszony w kwietniu 2024 r. przez Wody Polskie w stosunku do odcinka Bugu na granicy z Ukrainą. Działanie to zakłada „szeroko zakrojone i liczne zabezpieczenia przeciwerozyjne skarp rzeki dla ochrony życia i mienia okolicznych mieszkańców oraz zapewnienia właściwej komunikacji drogowej dla monitoringu prowadzonego przez Straż Graniczną”^[2].

Zwracamy uwagę, że wykonanie prac regulacyjnych na szeroką skalę na 400 km odcinku rzeki Bug skutkowałyby niepowetowaną stratą dla Polskiej i Europejskiej przyrody.

Dodatkowo, dalsze regulacje koryta rzeki, w tym umocnienia brzegów, mogą prowadzić także do obniżenia się poziomu wód na terenach przyległych, w tym na rozległych mokradłach, co nie tylko spowoduje kolejne negatywne oddziaływania na środowisko, ale też może obniżyć zdolności obronne tego terenu z zastosowaniem przeszkód naturalnych.

Uważamy, że już wykonane działania na granicznym odcinku Bugu powinny doczekać się odpowiednich kompensacji środowiskowych. Dalsze prace, szczególnie związane z zapobieganiem erozji rzeki, wymagają ograniczenia zasięgu działań do niezbędnych oraz zastosowania w jak najszerszym zakresie rozwiązań opartych na przyrodzie (NbS). Np. konstrukcje przeciwerozyjne wykorzystujące już wycięte pnie drzew znad Bugu mogą znaleźć zastosowanie na tej rzece.

Jednocześnie podkreślamy, że w pełni rozumiemy konieczność ochrony granicy państwowej przed generowaną przez Rosję i Białoruś tzw. wojną hybrydową, obejmującą kreowanie presji migracyjnej.

Bariera elektroniczna powstaje przy wyłączeniu przepisów z zakresu ochrony środowiska, w tym ochrony wód oraz przy niemal całkowitym informacyjnym wykluczeniu społeczeństwa, w tym organizacji ekologicznych, ale także naukowców. Nie znany jest zakres degradacji środowiska spowodowanej budową i nie wiadomo, czy ktoś ten aspekt w ogóle kontrolował. Informowanie społeczeństwa o podejmowanych działaniach, w tym działaniach minimalizujących wpływ na środowisko, w zasadzie nie miało miejsca. Dzieje się tak za sprawą przepisów ustawy z dnia 29 października 2021 r. o budowie zabezpieczenia granicy państwowej. Przeciwko tym wykluczającym zapisom ustawy (art. 6 i 8) występował Rzecznik Praw Obywatelskich, wskazując na ich niekonstytucyjność^[1]. Za odrzuceniem przepisów ustawy głosowali posłowie ówczesnej opozycji, w tym większość adresatów niniejszego apelu, pełniących obecnie funkcję Ministrów^[2].

Pełna treść stanowiska WWF Polska:

Przypisy:

^[1] https://www.newsweek.pl/zdrowie-i-nauka/nauka/stosy-scietych-drzew-pod-janowem-podlaskim-tak-rzad-niszczy-brzeg-bugu/xfeb3ex

^[2] https://www.gov.pl/web/wody-polskie-lublin/spotkanie-z-delegacja-banku-swiatowego