Co roku na Pomorzu Zachodnim zimą odbywa się wielkie liczenie żubrów. Zakończone pod koniec 2022 liczenie przyniosło smutne wieści. Żubrów w Polsce północno-zachodniej niebezpiecznie ubywa, a w 2022 roku zginęły aż 24 zwierzęta. To najwięcej od 2005. Jeśli nie zatrzymamy tego trendu, wieloletnie wysiłki przyrodników o przywrócenie naturze ,,króla puszczy” mogą zostać zniweczone. Żubry, choć pod ochroną, wciąż padają ofiarą kłusowników lub giną w wypadkach komunikacyjnych.
Zakończone pod koniec 2022 roku liczenie wykazało, że w woj. zachodniopomorskim, lubuskim i wielkopolskim żyło 349 żubrów. Niestety jeszcze nigdy nie odnotowano tylu zgonów zwierząt (24). Co więcej, 2022 był kolejnym rokiem, kiedy przyrost populacji prawie się zatrzymał. Za taki stan rzeczy, zdaniem specjalistów z Zachodniopomorskiego Towarzystwa Przyrodniczego czuwających nad liczeniem, niestety w dużej mierze odpowiedzialność ponoszą kłusownicy.
W dalszej części artykułu:
- Kłusownicy a gatunki pod ochroną
- Skąd wiadomo, że w Polsce północno-zachodniej giną żubry?
- Kłusownictwo żubrów w Polsce północno-zachodniej
- Dlaczego zabija się zwierzęta chronione?
- Jak powstrzymać zabijanie zwierząt chronionych?
- Co WWF Polska robi na rzecz gatunków chronionych?
1. Kłusownicy a gatunki pod ochroną
Projekt przywracania przyrodzie żubrów w północno-zachodniej Polsce realizowany przez Zachodniopomorskie Towarzystwo Przyrodnicze i wspierany przez WWF Polska to historia wielkiego sukcesu obrońców przyrody.
Przyrodnicy z ZTP zaczynali od stada 22 osobników w 2005 roku, które, dzięki wysiłkom wielu ludzi, do dzisiaj udało się powiększyć ponad 15-krotnie. Na Pomorzu Zachodnim pod koniec 2022 żyło 11 stad. Najmniejsze liczyły 5 osobników, średnie – od 20 do30, a największe powyżej 60 osobników.
Tymczasem od roku mnożą się przypadki kłusownictwa, populacja żubrów jakby zatrzymała się w miejscu. Potwierdzona utrata 24 osobników to równowartość średniego stada. Gdzie znikają żubry?
2. Skąd wiadomo, że w Polsce północno-zachodniej giną żubry?
Liczenie żubrów w województwie zachodniopomorskim to coroczne działanie prowadzone od 2005. To Zachodniopomorskie Towarzystwo Przyrodnicze zajęło się przywracaniem naturze tego wspaniałego gatunku w zachodniej Polsce. W ramach ochrony gatunku liczenie jest jednym z najważniejszych działań. Pokazuje m.in. to, w jakiej kondycji jest populacja i czy jest zagrożona.
Specjaliści z ZTP podchodzą do kwestii liczenia bardzo poważnie i precyzyjnie. Podstawą dla wykonania dokładnego liczenia jest telemetria. Zachodniopomorskie żubry noszą na szyjach łącznie 80 urządzeń telemetrycznych GPS, które dostarczają cennych informacji o położeniu i ruchach osobników oraz całych grup. Część urządzań jest sfinansowanych przez WWF Polska. Każda grupa zwierząt jest nadzorowana telemetrycznie, a w czasie liczenia każdy obserwator dostaje informację o lokalizacji stada, które ma policzyć. Dodatkowo zespół wyjeżdża w teren i wykonuje dokumentację fotograficzną. Mając taki nadzór nad zwierzętami, do Księgi Rodowodowej Żubrów podaje się konkretną liczbę osobników. Możliwy błąd to nie więcej niż 5%.
Nasuwa się pytanie, gdzie podziały się żubry z północno-zachodniej Polski. Wiedza na temat kłusownictwa jest szczątkowa, bo kłusownicy zacierają ślady swoich przestępstw. Liczba cieląt i generalnie rozrodczość są na bardzo dobrym poziomie, niestety kłusownictwo jest znacznie większe, ale ukrywane – tłumaczy Maciej Tracz z ZTP. Dodaje również: – Podawana przez nas ilość urodzonych cieląt może być niepełna, ponieważ inwentaryzację robimy na koniec roku kalendarzowego; do tego czasu pewna ilość cieląt mogła już «zniknąć» lub wiemy, że «zniknęła».
3. Kłusownictwo żubrów w Polsce północno-zachodniej
Od dwóch lat rozwój zachodniopomorskiej populacji praktycznie stanął w miejscu, pomimo faktu, że na Pomorzu Zachodnim średnio co roku rodzi się ok. 40 cieląt. 2022 był pod tym względem rekordowy, bo na świecie pojawiło się 61 cieląt. Niestety, nie przekłada się to na powiększanie ogólnej liczebności populacji, bo wiele zwierząt ginie i to coraz częściej z rąk kłusowników. W latach 2011–2020 populacja powiększała się średnio o ok. 27 osobników rocznie. Tymczasem w 2022 populacja żubrów wrosła zaledwie o 9 osobników.
Bardzo mocno wzrasta skala kłusownictwa na gatunki chronione. Żaden inny czynnik nie ogranicza wzrostu populacji tak jak kłusownictwo. Kary nie są dotkliwe, a prowadzone dochodzenia są często nieskuteczne. Pojawia się przyzwolenie na takie zachowania oraz poczucie bezkarności. Boimy się, że przy takim stanie spraw populacja wolnych żubrów w naszym regionie przestanie się rozwijać. Staramy się robić, co możemy, aby czuwać nad ich bezpieczeństwem, jednak nie jesteśmy w stanie pilnować każdego zwierzęcia – tłumaczy Maciej Tracz z Zachodniopomorskiego Towarzystwa Przyrodniczego.
Jako społeczeństwo nie możemy się godzić na bezkarne zabijanie zwierząt chronionych, takich jak np. żubry. Dlatego bardzo ważne jest wykrywanie sprawców tych nikczemnych czynów i ich karanie. Aby ten proceder udało się opanować i poważnie zredukować konieczna jest efektywna współpraca organizacji pozarządowych z organami ścigania oraz wymiarem sprawiedliwości - policją, prokuraturą i sądami. Nie mniej ważna jest postawa zarządców terenu: gmin, nadleśnictw, kół łowieckich. To od ich postawy zależy czy na danym terenie będzie pobłażanie i społeczna akceptacja dla tego typu zachowań. Bardzo się cieszymy, że można liczyć na media, które nagłaśniają takie przypadki i nie pozwalają, żeby sprawa “została zamieciona pod dywan" - mówi Stefan Jakimiuk specjalista WWF Polska ds. ochrony gatunków.
4. Dlaczego zabija się zwierzęta chronione?
Spośród 24 żubrów, które zginęły w 2022 roku, aż 7 przypadków przyrodnicy wiążą z kłusownictwem. Cztery sprawy to potwierdzone przypadki kłusownictwa, a w przypadku pozostałych trzech znaczny rozkład zwłok uniemożliwił pełną identyfikację. Jednak wszystkie poszlaki świadczyły o umyślnym działaniu człowieka.
Przyrodników szczególnie zastanawia okoliczność, że martwe osobniki padły przy ambonach myśliwskich. Sytuacja wyglądała tak, jakby szły i nagle się przewróciły. Bulwersuje fakt, że do większości śmierci żubrów doszło w krótkim okresie między wrześniem i październikiem ubiegłego roku. Skala problemu jest bardzo duża i dotyczy wszystkich gatunków chronionych, w tym także tych najbardziej wrażliwych, jak rysie. W ostatnim roku skłusowano aż 4 rysie, w tym matkę z 3 młodymi. Większość przestępstw miała miejsce również pod koniec roku (między wrześniem i październikiem). Rysie, podobnie jak żubry, wilki i wiele innych, w obecnym systemie mają niewielkie szanse na sprawiedliwość. Przykładowo sprawę młodej kotki zabitej śrutem umorzono pod koniec 2022. Zabójcy żubrów też w większości przypadków unikali dotychczas kary.
5. Jak powstrzymać zabijanie zwierząt chronionych?
Ochrona i odbudowa populacji dziko żyjących, zagrożonych gatunków wymaga bardzo dużo pracy i wysiłku. Zwierzęta żyjące na wolności zmagają się z naturalnymi zagrożeniami, takimi jak choroby, warunki pogodowe, brak pokarmu i wiele innych. Nie można zatem pozwolić, aby ginęły wskutek umyślnych działań człowieka. Do takich zalicza się m.in. brak ostrożności na drogach oraz nieuwzględnianie potrzeb środowiska przy budowaniu różnego rodzaju infrastruktury. Jednak jedną z największych przyczyn wymierania gatunków w Polsce i na świecie jest kłusownictwo. Bez sprawnie działającego systemu wykrywania i karania przestępców ochrona gatunków będzie nieskuteczna.
6. Co WWF Polska robi na rzecz gatunków chronionych?
W ramach projektu dotyczącego ochrony żubrów w Polsce północno-zachodniej dofinasowanego przez WWF Polska zakupiono: 180 ton owsa, 10 ton buraków pastewnych oraz 300 ton buraków cukrowych. Zakupiono również 12 sztuk obroży telemetrycznych do monitoringu żubrów. Podjęto też około 500 interwencji w ramach „Pogotowia żubrowego” (m.in. płoszenia, wypadki komunikacyjne, odpowiedzi na zgłoszenia np. o znalezionych martwych żubrach).
Ponadto jesteśmy jedną z 13 europejskich organizacji, która w ramach projektu o nazwie SWiPE (,,Successful Wildlife Prosecution in Europe”) działa na rzecz obniżenia poziomu przestępczości związanej z dziko żyjącymi, chronionymi gatunkami.
Do najczęstszych i najbardziej szkodliwych przestępstw należą:
- kłusownictwo,
- przemyt,
- nielegalny handel zagrożonymi gatunkami i produktami z nich wytworzonymi,
- zanieczyszczanie środowiska.
Szukaj
