Morskie wybrzeże to linia frontów w zmaganiach między lądem a morzem. Za każdym razem, gdy przychodzi sztorm, a z nim wzburzone fale i porywisty wiatr, woda może zabrać fragment lądu i wdzierać się dalej i dalej, zalewając ulice miast i pola uprawne. Nie dzieje się tak jednak dzięki naturalnej barierze, którą stanowią wydmy.

W dalszej części artykułu:

  1. Co grozi za chodzenie po wydmach?
  2. Co to są wydmy i jak powstają?
  3. Dlaczego wydmy są pod ochroną?
  4. Jak i po co odbudowywuje się wydmy?
  5. Czego nie wolno robić nad Bałtykiem?

Nadmorskie wydmy postrzegane są zazwyczaj jako typowy turystyczno-rekreacyjny element krajobrazu. Ustronny zakątek, w którym można odpocząć od tłumów turystów plażujących nad Bałtykiem, plac zabaw dla dzieci lub miejsce do załatwiania potrzeb fizjologicznych. Wydeptujemy roślinność wydmową i zakłócamy spokój żyjących tam zwierząt, nie zdając sobie sprawy z tego, jak delikatnym i ważnym tworem są wydmy.

 

Co grozi za chodzenie po wydmach?

Wejście na wydmy stanowi wykroczenie, za które przewidywany jest mandat od 50 do 500 złotych. Dobrze jednak, aby kara finansowa nie była jedynym argumentem powstrzymującym ludzi przed wejściem na wydmy. Dlatego tak ważne jest, abyśmy byli świadomi tego, czym są wydmy i jak każdego dnia chronią miasta, wsie, pola uprawne i… nas samych!

Czy wiesz, że…?
Nie licząc morskich wód wewnętrznych, polskie wybrzeże ma około 500 km długości. Brzeg wydmowy spotkamy na odcinku 350 km, czyli aż na 70% długości polskiego wybrzeża.

 

Co to są wydmy i jak powstają?

Wydmy stanowią charakterystyczny element krajobrazu polskiego wybrzeża. Są to piaszczyste wzniesienia usypane przez wiatr. Mogą przybierać różne kształty i rozmiary, od niewielkich pagórków po rozległe pasma piaszczystych wzgórz. Kiedy słyszymy lub czytamy słowo „wydma”, wyobrażamy sobie zazwyczaj wydmy białe. Ich nazwa pochodzi od koloru piasku, który w świetle słonecznym przybiera barwę zbliżoną do białej. Ten rodzaj wydm to wały luźnego piasku, zaczynające się w miejscu, gdzie kończy się plaża.

Wydmę białą porastają trawy wydmowe, głównie piaskownica zwyczajna, ale można na niej również spotkać takie rośliny jak: wydmuchrzyca piaskowa, groszek nadmorski oraz objęty ochroną ścisłą mikołajek nadmorski, który występuje także na wydmach szarych.

Z czasem, gdy wydma biała uzyska stabilną formę, zaczynają zasiedlać ją porosty i mchy, które sprawiają, że podłoże staje się jeszcze bardziej stabilne. W ten sposób powstają dogodne warunki bytowania dla kolejnych roślin, takich jak trawy, rośliny zielne, krzewy, a nawet drzewa. Proces takich naturalnych przemian roślinności, prowadzący do zmiany jej składu gatunkowego i coraz lepszego dostosowania do warunków siedliskowych, nazywany jest sukcesją naturalną.

W wyniku sukcesji naturalnej za wydmami białymi w stronę lądu powstają wydmy szare. Pochodzenie nazwy, jak w przypadku wydmy białej, również ma podłoże kolorystyczne i związane jest z odcieniami szarości, jakie nadają wydmie porosty i mchy, ale też zawarta w niej próchnica. Charakterystyczne gatunki roślin występujące na wydmie szarej to: szczotlicha siwa, turzyca piaskowa, jasieniec piaskowy, fiołek trójbarwny, a także niezwykle rzadka, objęta ochroną ścisłą lnica wonna.

Za pasmem wydm szarych znajduje się las wydmowy, który porasta stabilne i nieporuszające się wydmy brunatne. Bory sosnowe zostały w większości posadzone przez pracowników urzędów morskich w celu ustabilizowania wydm i ochrony brzegu morskiego. Drzewa stanowią osłonę przed silnymi wiatrami, niosącymi od morza kropelki słonej wody oraz piasek.

Czy wiesz, że…?
Nadmorskie lasy sosnowe, stanowiące malowniczy krajobraz polskiego wybrzeża, nazywane są borami bażynowymi. Rosną w nich sosny o charakterystycznym wyglądzie – zazwyczaj niskie z krzywymi pniami i konarami, które zostały zniekształcone przez wiejący od morza wiatr.

 

Dlaczego wydmy są pod ochroną?

Wyobraź sobie, że jesteś na plaży i budujesz zamek z piasku. Aby ochronić swoje dzieło przed wiatrem i falami, otaczasz go murem z kamieni i gałęzi. Mur zatrzymuje piasek, chroni zamek przed zniszczeniem i zapobiega jego rozmyciu przez fale. W podobny sposób działają wydmy – tworzą naturalną barierę, która chroni ląd przed niszczącą siłą żywiołów i erozją. Wydmy zatrzymują i gromadzą piasek nawiewany z plaży, co zapobiega jego dalszemu przemieszczaniu się do wnętrza lądu. Podczas sztormów wydmy stanowią pierwszą linię obrony, a ich ciągłe odbudowywanie pozwala przeciwdziałać przesuwaniu się linii brzegu w głąb lądu. Pełnią również rolę naturalnych wałów przeciwpowodziowych, chroniąc tereny przyległe przed zalaniem. Stanowią także siedliska cennych gatunków roślin i zwierząt, co sprawia, że wiele z nich jest objętych ochroną m.in. w obszarach Natura 2000.

Wydmy, zbudowane zwykle z luźnego piasku, są bardzo delikatne i wrażliwe na penetrację przez człowieka. Porastająca je miejscami roślinność utrzymuje swoimi korzeniami piasek i zapobiega jego przesuwaniu, stabilizując wał wydmowy. Niestety po wielokrotnym deptaniu roślinność ginie, sprawiając, że wydma staje się bardziej podatna na działanie wiatru i wody. Wchodząc na wydmy, możemy również nieświadomie zadeptać lęgi gniazdujących tam ptaków, w tym chronionej przez Fundację WWF Polska sieweczki obrożnej. Te niewielkie ptaki nie budują klasycznych gniazd, a małe zagłębienia w piasku, ciężkie do dostrzeżenia przez niewprawione oko.

 

Jak i po co odbudowywuje się wydmy?

W celu ochrony terenów zurbanizowanych przed silnym wiatrem, falami i powodzią wydmy białe często są odbudowywane sztucznie przez ludzi. Ze względu na to, że stanowią naturalny wał przeciwpowodziowy, muszą być odpowiednio wysokie i szerokie. Inicjuje się je przy użyciu płotków z patyków, które zatrzymują przewiewany piasek, tworząc wały. Następnie wykłada się chrust, by zatrzymać kolejne partie piasku, umożliwiając wydmie wzrost. Na końcu sadzi się trawy, głównie piaskownicę zwyczajną, która stabilizuje wydmę.

Budowanie wydm białych może wydawać się zajęciem nieco syzyfowym, ponieważ wał wydmowy, który udało się stworzyć, może zostać zabrany przez morze podczas sztormu. Wtedy całą pracę trzeba zaczynać od początku. Jednak właśnie taka jest rola wydmy białej – naturalnego buforu, który czasem podlega zniszczeniu i odbudowie. Budową naturalnych umocnień brzegowych, ochroną wydm i odtwarzaniem cennej roślinności zajmują się doświadczeni pracownicy urzędów morskich.

 

Czego nie wolno robić nad Bałtykiem?

Oficjalnie rozpoczęły się wakacje, a wraz z nimi czas na odpoczynek i relaks na świeżym powietrzu. Dla wielu Polek i Polaków to doskonała okazja, by wyjechać z miasta i spędzić czas nad Bałtykiem. Wsłuchując się w kojący szum fal, można odnaleźć chwilę wytchnienia od codzienności. Jeśli planujesz wyjazd nad morze, zobacz, czego oprócz wchodzenia na wydmy nie powinno się robić:

  • Nie płosz fok ani ptaków morskich. Zachowaj odpowiednią odległość od dzikich zwierząt i nie zbliżaj się do miejsc lęgowych ptaków. Gdy zobaczysz fokę lub znajdziesz lęgi ptaków, zadzwoń do Błękitnego Patrolu WWF: tel. 795 536 009.
  • Nie schodź z wyznaczonych ścieżek w rezerwatach przyrody i nie zabieraj do nich psów. Te zasady nie zostały ustalone bez powodu i mają na celu ochronę dzikiej przyrody. Pies nawet trzymany na smyczy może płoszyć gatunki, dla których rezerwat został utworzony.
  • Nie zostawiaj śmieci na plaży. Zabierz ze sobą wszelkie odpady i wyrzuć je do odpowiednich pojemników (najlepiej poza terenem plaży – silny wiatr potrafi wywracać pojemniki usytuowane na plaży i wtedy śmieci trafiają do środowiska). Pozostawione śmieci mogą stanowić śmiertelne zagrożenie dla ssaków i ptaków morskich. Niedopałki papierosów również!
  • Nie zbieraj owoców i grzybów w rezerwatach przyrody i parkach narodowych.
  • Nie wjeżdżaj na plażę samochodem, quadem i motorowerem. Przed wycieczką sprawdź, gdzie możesz legalnie zaparkować.
  • Staraj się unikać inwazyjnych form rozrywki morskiej, które generują hałas podwodny i zakłócają spokój zwierząt.

Bogactwo przyrody nie jest nam dane raz na zawsze. Aby je zachować dla przyszłych pokoleń, musimy o nie należycie zadbać. Nie bądź obojętny na niszczenie natury! Reaguj i edukuj turystów łamiących prawo, a gdy to nie pomoże, zgłoś wykroczenie odpowiednim służbom. Przyroda potrzebuje naszego wsparcia i to nie tylko w wakacje. Jeśli nie wiesz, co zrobić w danej sytuacji, skorzystaj z naszego poradnika interwencyjnego.

 

Źródła:
Brzeg wydmowy (umgdy.gov.pl)
Główny Urząd Statystyczny / Metainformacje / Słownik pojęć / Pojęcia stosowane w statystyce publicznej
Otwarta Encyklopedia Leśna [n:nadmorski-bor-bazynowy] (lasypolskie.pl)